Κωνσταντίνος Κοτσανάς: «Η Αθήνα και η ευρύτερη περιοχή της Αττικής είναι ένα σπάνιο πάντρεμα εμπειριών που έχει τη δυναμική να συναρπάσει κάθε επισκέπτη»
Συνέντευξη του εμπνευστή και ιδρυτή του Μουσείου Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, κ. Κωνσταντίνου Κοτσανά:
«Η Αθήνα και η ευρύτερη περιοχή της Αττικής είναι ένα σπάνιο πάντρεμα εμπειριών που έχει τη δυναμική να συναρπάσει κάθε επισκέπτη»
Με σπουδές στο Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών και μεγάλη αγάπη στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό και τη μελέτη του, ο Κωνσταντίνος Κοτσανάς έκανε πράξη το όραμά του: να ανακατασκευάσει τις εφευρέσεις των αρχαίων Ελλήνων και να τις προβάλει σε Ελλάδα και εξωτερικό.
Εμπνεύστηκε και ίδρυσε το «Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας» και το «Μουσείο Αρχαίων Ελληνικών Μουσικών Οργάνων και Παιχνιδιών» στην Αθήνα, καθώς επίσης και το «Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας» στο Κατάκολο και το «Μουσείο Αρχιμήδη» στην Αρχαία Ολυμπία.
Συγγραφέας έξι βιβλίων για την αρχαία ελληνική τεχνολογία και βραβευμένος για το έργο του στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ο κ. Κοτσανάς έχει πραγματοποιήσει πλήθος διαλέξεων ως προσκεκλημένος ομιλητής, και έχει διοργανώσει πολλές περιοδεύουσες εκθέσεις σε ολόκληρο τον κόσμο.
1. Στα μουσεία σας εκτίθενται 500 περίπου λειτουργικά ομοιώματα εφευρέσεων των αρχαίων Ελλήνων που παρουσιάζουν στο κοινό – και μάλιστα με τρόπο διαδραστικό – μια σχετικά άγνωστη πτυχή του αρχαιοελληνικού πολιτισμού: την τεχνολογία. Ποια είναι η ανταπόκριση Ελλήνων και ξένων επισκεπτών; Θυμάστε κάποια σχόλια ή αντιδράσεις που σας έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση;
Η επίσκεψη στο Μουσείο Κοτσανά έχει σκοπό να ταξιδέψει το κοινό σε ένα πανόραμα αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας. Καθημερινότητα, δημόσιος και ιδιωτικός βίος, μύθος και επιστήμη «ζωντανεύουν» μπροστά στον επισκέπτη μέσα από τα τεχνολογικά επινοήματα του Κτησιβίου, του Φίλωνος, του Ήρωνος, του Αρχιμήδη και πολλών ακόμη σπουδαίων εφευρετών της αρχαιότητας.
Έλληνες και ξένοι επισκέπτες έρχονται αντιμέτωποι με μια έκπληξη γνώσης. Ανακαλύπτοντας αυτή τη σχετικά άγνωστη πτυχή του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, αδυνατούν να πιστέψουν πόσο καινοτόμος και προηγμένη ήταν η τεχνολογία περί τα 2.500 χρόνια πριν. Ακόμα μεγαλύτερος είναι ο θετικός αιφνιδιασμός που βιώνουν, διαπιστώνοντας ότι οι ανάγκες του τότε και κατά συνέπεια οι τεχνολογίες που δημιουργήθηκαν, ήταν εξαιρετικά παρόμοιες με τις σημερινές.
Οι αντιδράσεις που μας έχουν κάνει εντύπωση όλα αυτά τα χρόνια είναι πολλές. Ωστόσο, αυτό που πάντα ξεχωρίζουμε είναι το πλατύ χαμόγελο μικρών και μεγάλων όταν έρχονται σε επαφή με τα εκθέματα. Τα σχόλια στο βιβλίο εντυπώσεων των Μουσείων Κοτσανά είναι αυτά που μιλούν στην καρδιά μας. Θα ξεχωρίσω μονάχα ένα, μαζί και ένα παράδειγμα που αξίζει να μοιραστώ μαζί σας. Με την ολοκλήρωση του φετινού summer camp που διοργάνωσε το Μουσείο Κοτσανά στην Αθήνα, ένας από τους «νεαρούς εφευρέτες» ηλικίας 8 ετών που συμμετείχε στο δεκαήμερο εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα, μας έγραψε το εξής: «Θα ήθελα να είναι το σπίτι μου εδώ!». Αντίστοιχα, μετά το πέρας εκπαιδευτικού εργαστηρίου σε τμήμα της Δ΄ Δημοτικού με θέμα τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, γονιός μάς κάλεσε τηλεφωνικά για να μας συγχαρεί καθώς ο γιος του του εξηγούσε τα μυστικά του Μηχανισμού, κρατώντας στα χέρια του την καρδιά του μηχανισμού, κατασκευή που ο ίδιος είχε φτιάξει κατά τη διάρκεια του προγράμματός μας.
Αυτές οι αντιδράσεις μάς συγκινούν, μας ενθαρρύνουν για τη συνέχεια και αποδεικνύουν πως το Μουσείο Κοτσανά, πιστό στο όραμά του, επιτυγχάνει την εκπαιδευτική του αποστολή με τρόπο ουσιαστικό και ειλικρινή.
2. Το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά στην Αθήνα προτάθηκε ως υποψήφιο «Ευρωπαϊκό Μουσείο της χρονιάς 2019» από το European Museum Forum (EMF). Πώς νιώθετε για αυτή τη διάκριση, η οποία μάλιστα έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά σημαντικών βραβεύσεων και άλλων διεθνών τιμητικών διακρίσεων;
Η διάκριση της υποψηφιότητάς μας από το European Museum Forum (EMF) είναι τεράστια και θα μπορούσα να τη συμπεριλάβω στις μεγαλύτερες για τα Μουσεία μας που τιμούν τον σκοπό δημιουργίας τους.
Εν συντομία και επιγραμματικά θα μπορούσα να αναφερθώ στο σύνολο των μεγαλύτερων διακρίσεων που αφορούν στα Μουσεία Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας. Συγκεκριμένα:
• Το 2019 το Μουσείο ήταν Υποψήφιο Ευρωπαϊκό Μουσείο της Χρονιάς (EMYA).
• Ο δημοφιλής γερμανόγλωσσος ταξιδιωτικός οδηγός «PELOPONΝES» των εκδόσεων DUMONT συγκαταλέγει το Μουσείο στους 10 κορυφαίους προορισμούς της Πελοποννήσου και στους δύο σημαντικότερους της Ηλείας (μαζί με τον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας).
• Ο ταξιδιωτικός οδηγός Flight Network, ένας από τους μεγαλύτερους και εγκυρότερους του Καναδά, κατατάσσει το Μουσείο 2ο στη λίστα των 10 «καλύτερα κρυμμένων» Μουσείων της Ευρώπης.
• Το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά, ως ενιαίος οργανισμός, τιμάται κάθε χρόνο με το Βραβείο Αριστείας (Certificate of Excellence) από το TripAdvisor, τον μεγαλύτερο ταξιδιωτικό ιστότοπο στον κόσμο. Η διάκριση επιβεβαιώνει την απήχηση του μουσείου στο διεθνές κοινό και τις θετικές εντυπώσεις που καταγράφονται από τους επισκέπτες του, Έλληνες και ξένους, για την πρωτοτυπία και τον τρόπο παρουσίασης των εκθεμάτων του.
• Σύμφωνα με το TripAdvisor το Μουσείο κατέχει την 1η θέση στα 40 καλύτερα θεματικά Μουσεία.
Επιπλέον, το Μουσείο έχει κερδίσει τη 2η θέση σε σύνολο 104 στα Μουσεία της Αθήνας.
• Το Μουσείο εντάχθηκε στην πλατφόρμα της Unesco και του National Geographic για την παγκόσμια κληρονομιά.
Θα αναφέρω μόνο ένα χαρακτηριστικό δημοσιευμένο σχόλιο των έκθαμβων αντιπροσώπων από την επίσκεψη στο Μουσείο μας:
«Θεωρώ το συγκεκριμένο μουσείο είναι από τα καλύτερα που έχω επισκεφθεί μέχρι στιγμής και θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνεται στα must-see αξιοθέατα της Αθήνας μετά την Ακρόπολη και το Μουσείο της. Ασχέτως εάν είστε κάτοικος Αττικής ή επισκέπτης, Έλληνας ή ξένος, λάτρης της αρχαιολογίας ή όχι, αφιερώστε λίγες ώρες από τη μέρα σας για να πάρετε μία μικρή γεύση από τη ζωή στην αρχαία Ελλάδα! Και είμαι σίγουρη ότι ολοκληρώνοντας την ξενάγηση δεν θα πιστεύετε στα μάτια σας!»
3. Ένα από τα «δυνατά χαρτιά» της Αττικής είναι ο πολιτισμός της, αρχαίος και σύγχρονος: παγκοσμίως γνωστά μνημεία και αρχαιολογικοί χώροι, μουσεία, σύγχρονα κέντρα πολιτισμού, φεστιβάλ κ.ά. Από την εμπειρία και την έντονη παρουσία σας στο εξωτερικό, πώς βλέπετε να προσλαμβάνει το ξένο κοινό τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό και τι θα λέγατε σε κάποιον που σκέφτεται να επισκεφθεί την Αττική για να τον γνωρίσει από κοντά;
Η Ελλάδα αποτελεί την απαρχή του πολιτισμού και κομμάτι παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Οι ξένοι επισκέπτες πολλές φορές γνωρίζουν πολλά περισσότερα από εμάς σε σχέση με τον ελληνικό πολιτισμό και έχουν ιδιαίτερο θαυμασμό προς τα επιτεύγματα των αρχαίων Ελλήνων. Στην Αττική, τα παραδείγματα αυτών των επιτευγμάτων είναι πολλά και σήμερα αποτελούν έμπνευση για τον σύγχρονο πολιτισμό της χώρας. Το δέος που προκαλεί το ένδοξο αρχαίο ελληνικό παρελθόν αποτελεί το ιδανικό κίνητρο για να ανακαλύψει κανείς τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό. Όποιος θεωρεί ότι η έννοια του πολιτισμού παρουσιάζει ενδιαφέρον, η Ελλάδα με τις πολλές της όψεις θα πρέπει αδιαμφισβήτητα να αποτελέσει έναν σταθμό στα ταξίδια του.
4. Ποιο έκθεμα του μουσείου σας πιστεύετε ότι εντυπωσιάζει περισσότερο το κοινό και ποιο είναι αυτό που εσείς ξεχωρίζετε;
Όσον αφορά τα εκθέματα, θα μπορούσα παραφράζοντας τον Μίλλερ να πω «είναι όλα τους παιδιά μου». Πώς θα μπορούσα να ξεχωρίσω κάποιο;
Όμως με βάση τον εντυπωσιασμό και την καινοτομία θα μπορούσαν να διακριθούν:
α) Ο Υπολογιστικός Μηχανισμός των Αντικυθήρων – ο πρώτος φορητός υπολογιστής της Ιστορίας που χρησιμοποιούνταν για τον καθορισμό και την πρόβλεψη σημαντικών αστρονομικών και ημερολογιακών γεγονότων.
β) Το «στατόν» αυτόματο θέατρο των Φίλωνος-Ήρωνος – ουσιαστικά πρόκειται για τον «κινηματογράφο» των αρχαίων Ελλήνων, αφού παρουσίαζε αυτόματα την πλοκή ενός μύθου με κινούμενη εικόνα, ήχο και φωτορεαλισμό.
γ) Η αυτόματη θεραπαινίδα του Φίλωνος – πρόκειται για ένα ευφυέστατο, πλήρως λειτουργικό ρομπότ – υπηρέτρια που κερνούσε οίνο αυτόματα σε ποσότητα και ποσοστό ανάμειξης με νερό σύμφωνα με την επιθυμία του κάθε επισκέπτη.
δ) Το «υπάγον» αυτόματο θέατρο Ήρωνος – ένα αυτοκινούμενο όχημα-κουκλοθέατρο με προγραμματιζόμενη αυτόματη πλοήγηση.
Όλα τα εκθέματα έχουν δημιουργηθεί με τη μελέτη των αρχειακών ιστορικών πηγών και των αρχαιολογικών καταλοίπων. Μελέτησα την Ιστορία και την Αρχαιολογία για να «ξαναζωντανέψω» τις αρχαιοελληνικές εφευρέσεις που ορίζουν τις απαρχές της αρχαιοελληνικής μας τεχνολογίας!
5. Μιλήστε μας για τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τα εργαστήρια που ετοιμάζει κάθε χρόνο το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά στην Αθήνα για τους μικρούς του φίλους, αλλά και για τη σημασία που έχει η προβολή του πολιτισμού της χώρας με δράσεις για ολόκληρη την οικογένεια.
Το Μουσείο Κοτσανά, πιστό στην εκπαιδευτική του αποστολή, σχεδιάζει και υλοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα και πληθώρα εκπαιδευτικών δράσεων για ολόκληρη την οικογένεια. Έλληνες και ξένοι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν μέσα από το βίωμα τις «Τηλεπικοινωνίες και την Κρυπτογραφία στην Αρχαία Ελλάδα», τις «Υπολογιστικές Μηχανές και τα Παιχνίδια Στρατηγικής & Επίδειξης των Αρχαίων Ελλήνων». Αυτοί είναι μοναχά μερικοί τίτλοι από τη σειρά των εργαστηρίων μας.
Πέρα από την επιστημονική τεκμηρίωση και τη διαδραστικότητα των λειτουργικών εκθεμάτων μας, βασική παράμετρος των προγραμμάτων μας είναι η ψυχαγωγία. Όταν η μάθηση είναι χαρά τότε η πληροφορία μετατρέπεται σε γνώση και γίνεται κτήμα μας. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου είναι αναγνωρισμένα από το Υπουργείο Παιδείας και συνεχώς ανανεώνονται σύμφωνα με τις πλέον επικαιροποιημένες μουσειολογικές πρακτικές.
Ο ρόλος του Μουσείου στο πολιτιστικό γίγνεσθαι είναι πολύ σημαντικός καθώς αναδεικνύει μια σχετικά άγνωστη πτυχή του αρχαίου ελληνικού πνεύματος και παράλληλα απευθύνεται σε ένα ευρύτατο φάσμα κοινού που καλύπτει όλες τις ηλικίες αλλά και εθνικότητες.
6. Τα μουσεία που συναντάει κανείς στην Αττική καλύπτουν ένα πραγματικά πολύ μεγάλο φάσμα ενδιαφερόντων και απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες επισκεπτών. Εσείς ποια μουσεία της Αττικής ξεχωρίζετε και γιατί;
Από τα Μουσεία που ξεχωρίζω είναι σίγουρα το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Ένα κτήριο με εξαιρετική αρχιτεκτονική που στεγάζει το επιστέγασμα της ελληνικής αρχαιότητας από διαφορετικές εποχές και καταγωγές. Επίσης, το Μουσείο της Ακρόπολης που αποτελεί ορόσημο για τη χώρα μας. Ένας χώρος σύγχρονος, με μοντέρνα αρχιτεκτονική που «συνδέει» το Μουσείο με τον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης, γεφυρώνοντας έτσι τα εκθέματα με τον τόπο προέλευσής τους. Από τα λιγότερα γνωστά, θα έλεγε κανείς, Μουσεία ξεχωρίζω το Αρχαιολογικό Μουσείο του Πειραιά. Τα εκθέματα που προέρχονται κυρίως από την ευρύτερη περιοχή του Πειραιά και της αττικής παραλίας και αναλογούν σε διάφορες εποχές, είναι αντιπροσωπευτικά της ιδιομορφίας και της ιστορίας του Πειραιά.
7. Η επίσκεψη στο Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά στην Αθήνα μπορεί να συνδυαστεί με φαγητό, αγορές και ψυχαγωγία στο Κολωνάκι ή να συνεχιστεί με εξόρμηση στο βουνό για πεζοπορία ή εκδρομή στη θάλασσα για κολύμπι και ιστιοπλοΐα. Ποια είναι η γνώμη σας για την Αττική ως σύνολο προορισμών για διακοπές ολόκληρο τον χρόνο και πώς σχολιάζετε το τουριστικό σλόγκαν της Περιφέρειας Αττικής «Attica – Greece in a Snapshot»;
Η Αθήνα και η ευρύτερη περιοχή της Αττικής είναι ένα σπάνιο πάντρεμα εμπειριών που έχει τη δυναμική να συναρπάσει κάθε επισκέπτη. Οι επιλογές των δραστηριοτήτων πολυάριθμες τόσο στον αστικό ιστό όσο και στις κοντινές αποδράσεις. Γεύσεις, εικόνες, σύγχρονη οπτική, τοπόσημα, αρχαιότητες και μοντέρνα αρχιτεκτονήματα δημιουργούν ένα μωσαϊκό που επιφυλάσσει εκπλήξεις γνώσης και εντείνει την ανακαλυπτική διάθεση των επισκεπτών. Φυσικά, ο πολιτισμός δεν θα μπορούσε να λείπει από το βίωμα που θα αποκομίσουν οι επισκέπτες.
Η περιοχή του Κολωνακίου, ως γειτονιά των Μουσείων, έχει πολλά να προσφέρει σε μικρούς και μεγάλους. Εμβληματικά κτήρια, ιστορία, λογοτεχνικά σαλόνια, σύγχρονο design και ο παλμός του κέντρου της πόλης, δίνουν την αίσθηση μιας μικρογραφίας της Αθήνας. Ωστόσο, είναι τόσες πολλές οι γειτονιές της Αθήνας που δίκαια διεκδικούν την ίδια αίσθηση προς τον αποδέκτη. Η Αττική λοιπόν, στα δικά μας μάτια, μπορεί να είναι η Ελλάδα σε μια ματιά!
8. Πόλη ή εξοχή; Βουνό ή θάλασσα; Ηπειρωτική Αττική ή νησί του Αργοσαρωνικού; Χαρτογραφήστε μας τους αγαπημένους σας προορισμούς ή γωνιές της Αττικής.
Θα έλεγα εξοχή και βουνό. Αγαπώ τα βουνά της Αττικής, το κάθε ένα έχει την ιστορία του και κουβαλά μια ενέργεια διαφορετική. Και το σπουδαιότερο, από ψηλά το ιστορικό κέντρο της Αθήνας σε καλεί να βρεθείς κοντά του, σαν μαγνήτης!
Αν ήταν βέβαια να περάσω τα όρια της Αττικής, θα επέλεγα ως αγαπημένο μου ορεινό προορισμό τη Σελιάνα Αχαΐας (Αρχαία Φελλόη). Κατέχει μία ιδιαίτερη θέση γιατί γεννήθηκα στη Σελιάνα. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ξεχωριστό μέρος με πλούσια βλάστηση. Αγαπημένη μου συνήθεια να περνώ τον ελεύθερό μου χρόνο στη σκιά του πλάτανου!
