Η περιοχή χαρακτηρίζεται ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους και προστατεύεται σε έκταση 4994,46 εκτάρια, συνολική περίμετρο 36,1 χιλ., με μέγιστο υψόμετρο τα 740 μ. Ένα εντυπωσιακό ηφαιστειακό τοπίο, στις δυτικές πλαγιές του βουνού Χελώνη, με άγριους κοκκινωπούς ηφαιστειακούς βράχους που ανάμεσά τους φυτρώνουν αραιά δένδρα, πεύκα, αριές, κουμαριές κ.ά. Αμέσως πάνω από το χωριουδάκι Καημένη Χώρα υπάρχουν γραφικοί αναβαθμοί με παραδοσιακές καλλιέργειες. Στο χωριό αυτό ζουν λίγοι κάτοικοι με λιγοστά κατσίκια, γαϊδάρους και κότες. Από το ηφαίστειο προς τα γύρω νησιά η θέα είναι καταπληκτική.
Πρόκειται για νησίζουσα χερσόνησο. Γυμνοί βράχοι σε μεγάλο ποσοστό της επιφάνειας με το χαρακτηριστικό καφέ χρώμα της λάβας. Μικροσυστάδες χαλεπίου πεύκης και διάσπαρτα μεμονωμένα πεύκα μεγάλης ηλικίας. Εκτεταμένος φρυγανότοπος. Ένας σχετικά σπάνιος συνδυασμός του καφέ της λάβας και του πράσινου των πεύκων με το κυρίαρχο γαλάζιο της θάλασσας. Τελευταία γνωστή έκρηξη του ηφαιστείου αναφέρεται από τον Παυσανία και τον Στράβωνα στα 273 π.Χ. στην περιοχή των κυρίων πηγών της πόλης των Μεθάνων, αν και σήμερα θεωρείται ως τελευταίος κρατήρας («ενεργός», κατά τους κατοίκους) η Καμένη στο βορειοδυτικό άκρο της χερσονήσου.
Αναφέρεται επίσης η παρουσία 30 θερμών πηγών με θερμοκρασία που κυμαίνεται από 27 έως 41 °C. Είκοσι έξι από τις πηγές είναι θειούχες αλιπηγές με κύρια συστατικά το υδρόθειο και το διοξείδιο του άνθρακα, δύο είναι χλωριονατριούχες με μεγάλη περιεκτικότητα σε πυριτικό οξύ, και δύο είναι όξινες με διάφορα μεταλλικά άλατα. Οι πηγές χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ρευματικών, νευραλγικών, δερματικών και στομαχικών παθήσεων.
Στη βορειοανατολική περιοχή, γύρω από τα χωριά Κουνοπίτσα, Άγιοι Θεόδωροι, Κυψέλη, οι κλίσεις του εδάφους είναι ηπιότερες και καλλιεργούνται αμπέλια, ελιές και αμυγδαλιές σε βαθμίδες που κατασκευάστηκαν με κροκάλες της λάβας. Οι ακτές είναι απότομες και βραχώδεις και σε λίγες περιπτώσεις με κροκάλες της λάβας. Στη δυτική ακτή υπάρχει ένας μικρός γραφικός όρμος, καταφύγιο μικρών αλιευτικών σκαφών. Γενικά η εικόνα του ηφαιστείου προκαλεί δέος. Ειδικά στην περιοχή της Καμένης νομίζει κανείς ότι η λάβα θα αρχίσει και πάλι να κινείται.