Ιερό Ταυροπόλου Αρτέμιδος

Ο ναός της Ταυροπόλου Αρτέμιδος εντοπίστηκε το 1925 στην παραλία της Αρτέμιδος (Λούτσας), ακριβώς δίπλα στη θάλασσα και ερευνήθηκε συστηματικά κατά τα έτη 1956 και 1957 από την Αρχαιολογική Εταιρεία. Σώζεται μόνο το θεμέλιο του ναού από πωρόλιθο, ο οποίος ήταν δωρικός περίπτερος. Η κατασκευή του ναού χρονολογείται στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. Το ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου είναι κυρίως γνωστό από τις φιλολογικές πηγές. Στην «Ιφιγένεια εν Ταύροις» του Ευριπίδη, ως ιδρυτής του ιερού αναφέρεται ο Ορέστης, ο οποίος μετέφερε το ξόανο της θεάς από την Ταυρίδα και αποβιβάστηκε στις Αλές στην ανατολική ακτή της Αττικής για να χτίσει τον ναό της θεάς. Ο Ευριπίδης αλλά και ο Μένανδρος στην κωμωδία του «Επιτρέποντες» παρέχουν πληροφορίες για τον χαρακτήρα και τα δρώμενα που περιελάμβανε η εορτή των «Ταυροπολίων» που τελούνταν προς τιμήν της θεάς: νυχτερινές πομπές, τελετές ξέφρενου διονυσιακού χαρακτήρα και δρώμενα με συμβολική μίμηση ανθρωποθυσιών. Το ιερό της Ταυροπόλου αποτελούσε τον σημαντικότερο χώρο λατρείας και το κέντρο του αρχαίου αττικού δήμου των Αλών Αραφηνίδων. Η λειτουργία του ιερού τεκμηριώνεται από τον 7ο π.Χ. αι. έως και τον 1ο μ.Χ. αι., όπως μαρτυρούν τα αναθηματικού χαρακτήρα ευρήματα, αλλά και χρηστικά και μαγειρικά αγγεία που δείχνουν την τέλεση συνεστιάσεων στα πλαίσια της λατρείας. Στον χώρο του ιερού έχουν εντοπισθεί δύο πρόπυλα (ανατολικό και δυτικό), χαλικόστρωτος δρόμος και βάθρα αναθημάτων. Σε απόσταση 200 μ. νοτίως του ναού της Ταυροπόλου Αρτέμιδος αποκαλύφθηκε ένας μικρός ναός με αποθέτη, με πλήθος αφιερωμάτων που χρονολογούνται από τους γεωμετρικούς μέχρι και τους κλασικούς χρόνους. Τα ευρήματα από το ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου και το μικρό ιερό εκτίθενται και φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας.