Μεσόγεια

Αγ. Παρασκευή, Παλλήνη, Πικέρμι, Ραφήνα, Άρτεμις, Βραυρώνα, Πόρτο Ράφτη, Μαρκόπουλο, Κορωπί, Παιανία, Αγ. Παρασκευή

Μία μεγάλη διαδρομή που υλοποίησή της απαιτεί τη χρήση ΙΧ αυτοκινήτου. Πρόκειται για ένα «road trip» στην ανατολική Αττική και στα ιστορικά Μεσόγεια. Η παραλιακή περιοχή αποτελεί αγαπημένο προορισμό ξεκούρασης και αναψυχής των Αθηναίων ενώ συνολικά η διαδρομή βρίθει μνημείων, εκκλησιών, αρχαιολογικών χώρων, παραλιών, κλπ. Η διαδρομή εφόσον υλοποιείται με ΙΧ αυτοκίνητο προσφέρεται και για ΑΜΕΑ αν και στις επισκέψεις κάποιων σημείων ενδιαφέροντος μπορεί να παρουσιαστεί πρόβλημα στις υποδομές εξυπηρέτησης (προβληματικές ή ανύπαρκτες).

Η διαδρομή υλοποιείται μέσω των επόμενων τοπόσημων. Η σειρά των τοπόσημων σηματοδοτεί και την κατεύθυνση της διαδρομής.

Παρατήρηση: O προσανατολισμός και η ασφάλεια του περιπατητή/περιηγητή είναι αποκλειστικά δική του ευθύνη. Η παρούσα περιγραφή, τα σχετικά ίχνη (gpx) και το λοιπό ενημερωτικό υλικό είναι απλώς υποβοηθητικά. Ο πρέπων εξοπλισμός είναι απαραίτητος ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και τον χαρακτήρα της διαδρομής.

Κύρια τοπόσημα:

• Αγία Παρασκευή
• Σταυρός
• Βυζαντινός Ναός Αγ. Ιωάννη Θεολόγου Παλλήνης
• Παλλήνη
• Πικέρμι
• Ρωμαϊκό Βαλανείο Ραφήνας
• Ραφήνα
• Αλυκές (παράλια λίμνη)
• Παραλία Αρτέμιδος
• Ιερό Ταυροπόλου Αρτέμιδος
• Άρτεμις
• Παραλία Βραυρώνας
• Παλαιοχριστιανική Βασιλική Βραυρώνας
• Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας
• Αρχαία Βραυρώνα
• Πόρτο Ράφτη
• Αγία Μαρίνα
• Ολυμπιακό Κέντρο Ιππασίας
• Πύργος Φρυκτωρία Λιάδας
• Μαρκόπουλο Μεσογαίας
• Κορωπί
• Παιανία
• Μουσείο Βορρέ
• Σπήλαιο Κουτούκι
• Ι. Μονή Αγ. Ιωάννου Κυνηγού των Φιλοσόφων
• Αγία Παρασκευή

Ξεκινάμε την περιήγησή μας από την πλατεία της Αγίας Παρασκευής και κατευθυνόμαστε μέσω της Λεωφόρου Μεσογείων προς στα Μεσόγεια. Πρόκειται για τους Δήμους της Ανατολικής Αττικής που εκτείνονται ανατολικά του Υμηττού, ο οποίος και τα διαχωρίζει από το λεκανοπέδιο της Αττικής. Μεσόγεια σημαίνει η μέση γη, και πραγματικά αυτό το μεγάλο κομμάτι της Αττικής βρίσκεται ανάμεσα σε δύο θάλασσες δημιουργώντας μία μοναδική χερσόνησο όπου παρόλη την οικιστική της ανάπτυξη είναι διάσπαρτη από αμπελώνες, συκεώνες, φυτείες φιστικιού και πευκοδάση που δημιουργούν έναν γοητευτικό χάρτη αγροτουρισμού, οινοτουρισμού, πολιτιστικού τουρισμού και γενικώς ένα ελκυστικό τοπίο δίπλα στην πρωτεύουσα.

Ξεκινάμε την περιήγησή μας στα Μεσόγεια, το συγκρότημα δήμων της Ανατολικής Αττικής που εκτείνονται ανατολικά του Υμηττού, ο οποίος και τα διαχωρίζει από το λεκανοπέδιο της Αττικής.

Πρώτη μας στάση ο ερειπωμένος Βυζαντινός Ναός του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου, στον Γέρακα. Χρονολογείται στον 12o — 13ο αιώνα και ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του συνεπτυγμένου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο. Ο οκταγωνικός τρούλος του ναού σωζόταν έως τις αρχές του 20ου αιώνα αλλά σήμερα έχουν απομείνει μόνο τα δύο δυτικά σφαιρικά τρίγωνα. Ο ναός είναι κτισμένος με ακατέργαστες πέτρες, πλίνθους (τούβλα) και συνδετικό κονίαμα, ενώ ο τρούλος ήταν ίσως κατασκευασμένος από πωρόλιθους. Στη τοιχοποιία του έχουν ενσωματωθεί αρχαίοι δόμοι που πιθανόν προέρχονται από τον σημαντικό αρχαίο ναό της Παλληνίδος Αθηνάς. Είναι ένας από τους λίγους βυζαντινούς ναούς της Αττικής που διασώζεται χωρίς ιδιαίτερες μεταγενέστερες προσθήκες. Στο εσωτερικό του σώζονται τοιχογραφίες που έχουν χρονολογηθεί στις αρχές του 13ου αιώνα. Δίπλα του υπάρχει νεόδμητος ναός.

Συνεχίζουμε στον δρόμο προς Ραφήνα και ανάμεσα στην Διασταύρωση και το λιμάνι της Ραφήνας θα συναντήσουμε το ρωμαϊκό βαλανείο (λουτρό), Τα λουτρά αποτελούσαν βασικό στοιχείο για τον πολιτισμό της εποχής, όχι μόνο γιατί συντελούσαν στην καθαριότητα του σώματος, αλλά και γιατί αποτελούσαν τόπο κοινωνικών συναναστροφών. Ήταν όμως και πολυδάπανα έργα, γιατί απαιτούσαν νερό και πολλή καύσιμη ύλη για τη θέρμανση των δαπέδων και των τοίχων. Στην πρώτη φάση του, τον 2ο αιώνα μ.Χ., το Ρωμαϊκό Βαλανείο της Ραφήνας ήταν αρκετά μεγάλο –ακόμα δεν γνωρίζουμε τα όριά του–, ενώ από τον 3ο αιώνα και μετά περιορίζεται σε έκταση, αλλά είναι αρκετά πολυτελές, όπως δείχνουν τα υπολείμματα ψηφιδωτού και οι ορθομαρμαρώσεις, που έχουν φέρει στο φως οι ανασκαφές. Δίπλα στο μνημείο, έχει φανερωθεί η πάνω επιφάνεια μιας λεκάνης ελαιοτριβείου από ασβεστόλιθο, διαμέτρου 1,68 μ. Η λεκάνη αποτελεί κοινό σκεύος στη διαδικασία επεξεργασίας του ελαιοκάρπου από τα κλασικά ως τα νεότερα χρόνια. Το 2014 όμως, ήρθε στο φως κάτι που έκανε μοναδικό το εύρημα. Μια επιγραφή χαραγμένη στη λεκάνη σύνθλιψης του ελαιοκάρπου η οποία αναγράφει τα εξής: Κλ(αυδία) Νικαγόρα / Μ(άρκου) Ἰουν(ίου) Μνα- / σέου γυνὴ εἰσήγαγον. / Αὐρ(ήλιος) Ἀριστό- / νεικος ἐποίει / ἄρχ(οντι) Διονυσίω. Όλοι οι αναφερόμενοι στην επιγραφή, ακόμα και ο τεχνίτης της λεκάνης, φέρουν ρωμαϊκά ονόματα.

Προχωράμε προς την Ραφήνα, το λιμάνι των Μεσογείων, στις ακτές της Ανατολικής Αττικής. Η περιοχή, λόγω της θέσης και της ομορφιάς της, κατοικήθηκε από τα προϊστορικά χρόνια. Το 3200 π.χ. οικοδομήθηκε ο οικισμός του Ασκηταριού, νοτιότερα από τη θέση που βρίσκεται σήμερα η παραλία Μαρίκες. Η αναγέννηση της περιοχής στα νεότερα χρόνια, συντελέστηκε κατά τη μικρασιατική καταστροφή του 1922. Τότε ήρθαν στη Ραφήνα πολλοί κάτοικοι της Τρίγλιας της Μικράς Ασίας, οι περισσότεροι με πλοία του Τριγλιανού εφοπλιστή Φίλιππου Καβουνίδη. Εγκαταστάθηκαν στη Ραφήνα και συγκρότησαν προσφυγικό οικισμό με το όνομα «Νέα Τρίγλια», που όμως δεν επικράτησε έναντι του αρχαίου τοπωνυμίου. Η Ραφήνα ήταν ο αρχαίος Δήμος Αραφήνος. Σήμερα η Ραφήνα αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο λιμάνι της Αττικής μετά τον Πειραιά και ένα από τα μεγαλύτερα της χώρας. Τα τελευταία χρόνια έχει γνωρίσει μεγάλη ανάπτυξη, καθώς ολοένα και περισσότερες ακτοπλοϊκές γραμμές με τελευταίου τύπου σύγχρονα πλοία, επιλέγουν το λιμάνι της, για Εύβοια, για Κυκλάδες (Άνδρο, Τήνο, Μύκονο, Πάρο, Νάξο) καθώς και για την Κρήτη. Είναι πυκνοκατοικημένη περιοχή στο κέντρο κοντά στο λιμάνι αλλά διαθέτει μεγάλες εκτάσεις με πάρκα και χώρους πρασίνου, καθώς και δυο μεγάλες παραλίες η πρώτη δίπλα από το λιμάνι και η δεύτερη, η δημοφιλέστατη παραλία Μαρίκες, στη θέση Αυλάκι. Γύρω από την ευρύτερη έκταση του λιμανιού θα συναντήσουμε εστιατόρια και ουζερί, που φημίζονται για την ποιότητα την νοστιμιά, την ποικιλία και τις προσιτές τιμές, αλλά και καφετέριες και κλαμπ για νυκτερινή διασκέδαση.

Συνεχίζουμε προς την μεγάλη αμμώδη παραλία του Αγίου Νικολάου, γνωστή κυρίως ως παραλία της Λούτσας. Πίσω από την τη νότια μεριά της παραλίας, θα συναντήσουμε μία ρηχή λίμνη, με γλυκά νερά, έκτασης 216 στρεμμάτων, που συνδέεται με τη θάλασσα με ένα μικρό ποταμάκι το οποίο φουσκώνει ή αδειάζει ανάλογα με τις εποχές. Είναι γνωστή ως ο Υγρότοπος της Αρτέμιδος ή το Έλος της Λούτσας ή η Αλυκή της Λούτσας. Η περιοχή αποτελεί σημαντικό υγρότοπο της Αττικής. Η βλάστησή της περιλαμβάνει πυκνά καλάμια και πολλά αλμυρίκια περιμετρικά από τα νερά. Λόγω της σύνδεσής του Έλους με τη θάλασσα, υπάρχουν και διάφορα είδη ψαριών τα οποία βρίσκουν καταφύγιο για να αναπαραχθούν. Η πληθώρα των ψαριών έλκει πολλά είδη πουλιών τα οποία αναζητούν τροφή. Στο Έλος έχουν παρατηρηθεί πάνω από 100 είδη μόνιμων αλλά και μεταναστευτικών πουλιών.

Στην παραλία της Λούτσας ή Αρτέμιδος, ακριβώς δίπλα στη θάλασσα, θα συναντήσουμε και το Ιερό της Ταυροπόλου Αρτέμιδος. Σώζεται μόνο το θεμέλιο του ναού από πωρόλιθο, ο οποίος ήταν δωρικός περίπτερος και χρονολογείται στα τέλη του 5ου αι. π.Χ.. Ο σηκός διαιρείται σε ένα μεγάλο ανατολικό τμήμα και σε ένα μικρότερο δυτικό, το οποίο έχει ερμηνευτεί ως άδυτο. Στην «Ιφιγένεια εν Ταύροις» του Ευριπίδη, ως ιδρυτής του ιερού αναφέρεται ο Ορέστης, ο οποίος μετέφερε το ξόανο της θεάς από την Ταυρίδα και αποβιβάστηκε στις Αλές, στην ανατολική ακτή της Αττικής, για να χτίσει τον ναό της θεάς. Προς τιμήν της Θεάς τελούνταν τα «Ταυροπόλια», που περιελάμβαναν νυχτερινές πομπές, τελετές ξέφρενου διονυσιακού χαρακτήρα και δρώμενα με συμβολική μίμηση ανθρωποθυσιών.

Σε απόσταση 200μ νοτίως του ιερού της Ταυροπόλου Αρτέμιδος αποκαλύφθηκε ένας μικρός ναός με αποθέτη με πλήθος αφιερωμάτων που χρονολογούνται από τους γεωμετρικούς μέχρι και τους κλασικούς χρόνους. Τα ευρήματα από το ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου και το μικρό ιερό εκτίθενται και φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας, που θα επισκεφθούμε στη συνέχεια.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας βρίσκεται μεταξύ Ραφήνας και Πόρτο Ράφτη, σε απόσταση μόλις 200μ. από τον αρχαιολογικό χώρο του Ιερού της Βραυρωνίας Αρτέμιδος, ενός από τα σημαντικότερα αρχαία ιερά της Αττικής, όπου μπορούμε να συνδυάσουμε την επίσκεψη στον ανοιχτό χώρο με το κλειστό χώρο του Μουσείου. Στην έκθεση παρουσιάζονται η ιστορία της Βραυρώνας, τα μνημεία του ιερού της Αρτέμιδας και της ευρύτερης περιοχής της Βραυρώνας, οι παραδόσεις που σχετίζονται με την ίδρυση του ιερού, η λατρεία και οι ιδιότητες της θεάς, καθώς και η ιστορία της Μεσογαίας. Εδώ θα δούμε διάφορα αγγεία, μικρά και μεγαλύτερα, αφιερώματα αγαλματίδια και αγάλματα, παιδικές κεφαλές, αναθηματικές πλάκες. Το μουσείο είναι μικρό κι έχει εκθέματα ενδιαφέροντα και για τα παιδιά, όπως παιχνίδια της αρχαιότητας και αγαλματίδια μικρών παιδιών (των ξακουστών άρκτων).

Ο αρχαιολογικός χώρος του Ιερού της Βραυρωνίας Αρτέμιδος είναι κρυμμένος ανάμεσα σε λόφους βαθιά μέσα στην αττική φύση. Από τα μέσα του 5ου αι. π.Χ. και σε όλη τη διάρκεια του 4ου αι. π.Χ. βρισκόταν στο αποκορύφωμα της ακμής του. Σύμφωνα με τον μύθο, τη λατρεία της Αρτέμιδος έφεραν στην Αττική από τη γη των Ταύρων ο Ορέστης και η Ιφιγένεια. Στην «Ιφιγένεια εν Ταύροις» ο Ευριπίδης εξηγεί πως ο Ορέστης, προκειμένου να λυτρωθεί από τις Ερινύες που τον βασάνιζαν για τον φόνο της μητέρας του (και μετά από χρησμό του Απόλλωνα), μετέβη στην Ταυρική χώρα, όπου ζούσε η αδελφή του Ιφιγένεια, έκλεψε το ξόανο της Αρτέμιδος και μαζί με την αδερφή του το μετέφεραν στη Βραυρώνα. Στη Βραυρώνα λοιπόν, ύστερα από διαταγή της θεάς Αθηνάς, τα δύο αδέρφια ίδρυσαν τον ναό, ενώ η Ιφιγένεια υπηρέτησε σε αυτόν ως ιέρεια μέχρι τον θάνατό της. Στον αρχαιολογικό χώρο υπάρχει και ο μυθικός της τάφος.

Ο αρχαιολογικός χώρος σήμερα είναι προσεγμένος και φιλικός προς τον επισκέπτη, με παγκάκια όπου μπορεί κάποιος να ξεκουραστεί. Υπάρχουν αναλυτικές ενημερωτικές πινακίδες, που θα μας εξοικειώσουν με την ιστορία του. Η περιήγηση γίνεται μέσω ενός ειδικά διαμορφωμένου μονοπατιού που οδηγεί γύρω από τη Στοά με τους υπέροχους δωρικούς της κίονες (τέλη 5ου αι. π.Χ.) και σε άλλα ενδιαφέροντα σημεία. Μεταξύ αυτών η αναβλύζουσα Ιερή Πηγή, επίκεντρο τελετουργικών πράξεων, όπως των «ιερών καθαρμών», και η πώρινη γέφυρα, που σηματοδοτούσε πιθανόν την κατάληξη ιεράς οδού από την Αθήνα στη Βραυρώνα.

Ακριβώς δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο βρίσκεται ο υγρότοπος της Βραυρώνας, ένα από τα πιο σημαντικά καταφύγια άγριας ζωής της Αττικής και περιοχή Natura 2000. Την προστασία και την ανάδειξή του έχει αναλάβει η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία με την υποστήριξη του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών. Εδώ υπάρχει μια πολύ όμορφη κυκλική περιηγητική διαδρομή, με πινακίδες τοποθετημένες σε διάφορα σημεία της, που ενημερώνουν για την πανίδα και τη χλωρίδα της περιοχής. Την άνοιξη, ο υγρότοπος γεμίζει από αποδημητικά πουλιά που μπορούμε να παρατηρήσουμε. Αν είμαστε τυχεροί, θα δούμε, μεταξύ άλλων, όλα τα είδη των ερωδιών, καθώς και άλλα, όπως ο καλαμοκανάς και η χαλκόκοτα. Καλό είναι να έχουμε μαζί μας κιάλια!

Στα δυτικά του ναού της Βραυρωνίας Αρτέμιδος, απέχοντας μόλις λίγα μέτρα από αυτόν, βρίσκεται μία τρίκλιτη βασιλική. Ο ναός κτίστηκε μετά τα μέσα του 5ου μ.Χ. αιώνα και καταστράφηκε γύρω στον 10ο αιώνα. Αποτελεί έναν επιβλητικότατο χώρο λατρείας, ο οποίος φιλοδοξούσε να επισκιάσει την αίγλη του γειτνιάζοντος ειδωλολατρικού ναού της Αρτέμιδος. Τα κλίτη χωρίζονται μεταξύ τους με δύο κιονοστοιχίες, αποτελούμενες από επτά αρράβδωτους κίονες από πεντελικό μάρμαρο. Φέρουν ιωνικά κιονόκρανα, ίσως παρμένα από κάποιο ελληνιστικό κτίριο. Η αψίδα του ιερού είναι ημικυκλική και το δάπεδό του είναι στρωμένο με χρωματιστά μάρμαρα. Στο κέντρο του σώζονται οι τέσσερις βάσεις της Αγίας Τράπεζας. Ο κυρίως ναός διαθέτει στις μακρές πλευρές του κτιστά πεζούλια για να κάθονται οι πιστοί, ενώ χωρίζεται από το ιερό με όρθιες μαρμάρινες πλάκες που φέρουν ανάγλυφη διακόσμηση, τα λεγόμενα θωράκια. Στις αρχές του 18ου αιώνα κτίστηκε στο εσωτερικό του κεντρικού κλίτους της βασιλικής, μονόχωρος ναΐσκος με αψίδα, στον τύπο της μονόκλιτης βασιλικής. Και αυτός σώζει μόνο τη θεμελίωσή του. Έτσι μέχρι σήμερα παραμένει άγνωστο το όνομα του αγίου στον οποίο ήταν αφιερωμένοι οι δύο ναοί.

Προχωράμε προς το Μαρκόπουλο, για να επισκεφθούμε το Ολυμπιακό Ιππικό Κέντρο, ειδικά αν είμαστε λάτρεις των αλόγων. Το Ολυμπιακό Ιππικό Κέντρο κατασκευάστηκε στο Μαρκόπουλο, στη θέση Μερέντα, προκειμένου να φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς αγώνες του 2004. Ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2003. Η εγκατάσταση, από τις πιο σύγχρονες σε όλο τον κόσμο, φιλοξένησε κατά την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων το άθλημα της Ιππικής Δεξιοτεχνίας, της Υπερπήδησης εμποδίων, του Ιππικού Τριάθλου καθώς και της Ιππασίας στους Παραολυμπιακούς. Το Κέντρο εκτείνεται σε 940.000 τετραγωνικά μέτρα και περιλαμβάνει αίθουσες εργασίας, μόνιμες κερκίδες, αγωνιστικούς χώρους, στάβλους και χώρους πάρκινγκ.

Στην περιοχή Μαρκόπουλου, και σε σχετικά κοντινή απόσταση από το Κέντρο Ιππασίας, σε λόφο γνωστό με την ονομασία Λιάδας, βρίσκεται πύργος της εποχής της Φραγκοκρατίας. Ο πύργος βρίσκεται στην ανατολική άκρη του λόφου, ανατολικότερα από το βυζαντινό ναό του Ταξιάρχη Δάγλα. Είναι σε αρκετά καλή κατάσταση, χωρίς όμως τις πολεμίστρες του, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για οικοδομικό υλικό, τον προηγούμενο αιώνα. Ο πύργος ανήκε σε γενικότερο δίκτυο φρυκτωριών και οχύρωσης, πρακτική που έφεραν μαζί τους οι Φράγκοι κατακτητές, προκειμένου να ελέγχουν σημαντικά περάσματα αλλά και να αντιμετωπίζουν κινδύνους από τις επιδρομές των πειρατών. Το δίκτυο αυτό συμπεριλάμβανε και άλλους πύργους οχύρωσης στην περιοχή της Μεσογαίας, αλλά και της Αττικής γενικότερα. Σήμερα, στα Μεσόγεια, οι περισσότεροι από τους πύργους αυτούς έχουν καταστραφεί, με εξαίρεση τον πύργο της Βραυρώνας ή Βραώνας, που μπορούμε επίσης να επισκεφθούμε. Και οι δυο πύργοι είναι κτισμένοι από τους Βουργούνδιους Ντέ λα Ρός.

Κάθε πύργος – βίγλα βρισκόταν σε οπτική επαφή με τον προηγούμενό του πύργο, καθώς και με τον επόμενό του. Με αυτό τον τρόπο, από πύργο σε πύργο, το μήνυμα έφτανε ταχύτατα στον προορισμό του. Η φωτιά που δημιουργούσε τον καπνό για την ημέρα και τις φλόγες για τη νύχτα, αναβόταν από το Βιγλάτορα στην ταράτσα του πύργου. Λέγεται πως αρκούσε μια ώρα, για να φτάσει το μήνυμα από τα παράλια της Ασίας στα παράλια της Ευρώπης. Σε γενικές γραμμές οι πύργοι ήταν ίδιοι κατασκευαστικά, τετράγωνοι και συνήθως τριώροφοι, χτισμένοι πάντα από πέτρα και με ενδιάμεσα στοιχεία από κεραμικά υλικά.

Προχωράμε προς την Παιανία, για να επισκεφθούμε το Μουσείο Βορρέ, ένα διαχρονικό μουσείο λαϊκής και σύγχρονης τέχνης. Αποτελεί δωρεά του Ίωνα Βορρέ, υπό την μορφή πολιτιστικού κοινωφελούς ιδρύματος. Το μουσείο δέχεται κατά μέσο όρο 10.000-15.000 επισκέπτες τον χρόνο, Έλληνες και ξένους, καθώς και πλήθος μαθητών και φοιτητών. Βρίσκεται σε έκταση 14 στρεμμάτων, σπαρμένη με κτήρια, κήπους και αυλές. Αποτελείται από δυο τμήματα, το λαογραφικό τμήμα «Πυργί», που ήταν η κατοικία του Ίωνα Βορρέ και το μουσείο σύγχρονης ελληνικής τέχνης. Στις εγκαταστάσεις του περιλαμβάνονται πάνω από 6000 εκθέματα, τα οποία καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο της ελληνικής ιστορίας και τέχνης. Επίσης περιλαμβάνει δύο σπίτια την εποχής της Τουρκοκρατίας, μαζί με στάβλο και πατητήρι.

Λίγο πάνω από το Μουσείο Βορρέ, στις ανατολικές πλαγιές του Υμηττού και σε υψόμετρο 510 μέτρων βρίσκεται το ονομαστό Σπήλαιο Κουτούκι. Το σπήλαιο είναι επισκέψιμο και είναι ένα από τα ομορφότερα της Αττικής με πλούσιο λιθωματικό διάκοσμο και με ποικιλία σταλακτιτικών σχηματισμών και χρωματισμών. Η πρόσβαση στο σπήλαιο γίνεται από τεχνητή σήραγγα η δε συνολική διαδρομή εντός του σπηλαίου είναι 350 μέτρων. Πριν την επίσκεψη καλό είναι να έχουμε πληροφορηθεί για τις ώρες επίσκεψης ώστε να αποφύγουμε τυχόν μεγάλο χρόνο αναμονής. Από τον προαύλιο χώρο της εισόδου του σπηλαίου η θέα είναι εξαιρετική προς τα Μεσόγαια, την Πεντέλη αλλά ακόμα και προς τον ίδιο τον Υμηττό.

Ολοκληρώνουμε την περιήγησή μας με ένα προσκύνημα στη Μονή του Προδρόμου του λεγομένου Κυνηγού. Βρίσκεται στο πλάτωμα ενός δασώδους λόφου, στη βόρεια άκρη της κορυφογραμμής του Υμηττού, με πανοραμική θέα προς την Αθήνα και την πεδιάδα των Μεσογείων. Είναι ένα Βυζαντινό γυναικείο Μοναστήρι των αρχών του 12ου αι. Το όνομα προέρχεται από τον ιδρυτή της, Βασίλειο Κυνηγό, της οικογένειας των Φιλοσόφων, που διετέλεσε και Ηγούμενος της Μονής. Το συγκρότημα περιβάλλεται από τετράπλευρο περίβολο. Από την αρχική μονή διατηρείται σήμερα το καθολικό και ο πυλώνας της κύριας εισόδου στη δυτική πλευρά του περιβόλου. Το καθολικό ανήκει στον τύπο του δικιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με οκταγωνικό τρούλο. Κατά τον 17ο και τον 18ο αι. έγιναν προσθήκες, προστέθηκε νάρθηκας και ανοιχτή τοξωτή στοά. Στους τοίχους του ναού έχουν ενσωματωθεί αρχαία και παλαιοχριστιανικά αρχιτεκτονικά μέλη, ενώ η χαρακτηριστική βυζαντινή τοιχοποιία περιορίζεται στην αψίδα του ιερού και στον τρούλο. Το εσωτερικό του ναού διακοσμείται με τοιχογραφίες που χρονολογούνται κυρίως στον 17ο, 18ο, και 19ο αιώνα. Ελάχιστα σπαράγματα βυζαντινών τοιχογραφιών του 13ου-14ου αιώνα σώζονται στον κυρίως ναό και στο ιερό. Στις αρχές του 13ου αιώνα χρονολογείται και το μαρμάρινο τέμπλο, που αναστηλώθηκε στη δεκαετία του 1960.

Από το μοναστήρι επιστρέφουμε στην έναρξη της διαδρομής στην Αγία Παρασκευή. Η διαδρομή όπως φαίνεται και από τα προηγούμενα βρίθει από αξιοθέατα, δυνατότητες δραστηριοτήτων, κ.α. ενώ προσφέρει ποικιλία καταλυμάτων, χώρων εστίασης και διασκέδασης. Με δεδομένο αυτό συνίσταται θερμά ο επισκέπτης να προγραμματίσει περισσότερο από τον εκτιμώμενο χρόνο (που έτσι και αλλιώς δεν περιλαμβάνει τον χρόνο επίσκεψης στα διάφορα αξιοθέατα) και ή δυνατόν και μία διανυκτέρευση.