Υμηττός

Αναψυκτήριο Καλοπούλας, Ανάληψη, Φραγκομονάστηρο, Μονή Καισαριανής, Αναψυκτήριο Καλοπούλας

Μία δημοφιλής ήπια πεζοπορική διαδρομή στην πλαγιά του Τρελού (έτσι αποκαλούν οι ντόπιοι Αθηναίοι τον Υμηττό) μέσα σε πράσινο περιβάλλον και ωραία θέα προς το λεκανοπέδιο. Το βυζαντινό μοναστήρι, αποτελεί, σήμερα, μνημείο υπαγόμενο στο Υπουργείο Πολιτισμού, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ενώ η διαδρομή γίνεται μέσα στο αισθητικό δάσος του Υμηττού και ξεκινά σε υψόμετρο 400 μέτρων περίπου.

Η διαδρομή υλοποιείται μέσω των επόμενων τοπόσημων. Η σειρά των τοπόσημων σηματοδοτεί και την κατεύθυνση της διαδρομής.

Παρατήρηση: O προσανατολισμός και η ασφάλεια του περιπατητή/περιηγητή είναι αποκλειστικά δική του ευθύνη. Η παρούσα περιγραφή, τα σχετικά ίχνη (gpx) και το λοιπό ενημερωτικό υλικό είναι απλώς υποβοηθητικά. Ο πρέπων εξοπλισμός είναι απαραίτητος ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και τον χαρακτήρα της διαδρομής.

Κύρια τοπόσημα:

• Υμηττός
• Αισθητικό Δάσος Καισαριανής
• Αναψυκτήριο
• Μνημείο Ηρώων της Κύπρου
• Εξωκλήσι Αναλήψεως – Τρύπια εκκλησία
• Μνημείο Καίτης Αργυροπούλου
• Φραγκομονάστηρο – Καθολικός Ναός Αγίου Μάρκου
• Κύκλος της Ηρεμίας
• Κέντρο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης
• Ι. Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου (Μονή Καισαριανής)
• Αναψυκτήριο

Ο Υμηττός είναι ένα βουνό που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του λεκανοπεδίου της Αθήνας. Με μήκος 23 χιλιόμετρα και με το πλάτος του να ποικίλλει από 4 έως 6 χιλιόμετρα καλύπτει έκταση 80.000 στρεμμάτων. Παρότι έχει υποστεί καταστροφικές πυρκαγιές, συνεχίζει να είναι ένας πράσινος πνεύμονας, λόγω των συνεχών δενδροφυτεύσεων και αποτελεί σημαντικό βιότοπο της Αττικής. Περίπου στο μέσον χωρίζεται σε δύο τμήματα, το βόρειο που οι αρχαίοι Αθηναίοι το ονόμαζαν Μέγα Υμηττό και το νοτιότερο, Ελάττονα ή Άνυδρο Υμηττό (σήμερα Μαυροβούνι και Κόντρα). Η υψηλότερη κορυφή του λέγεται Εύζωνας με υψόμετρο 1026 μέτρα. Τα τελευταία χρόνια νομοθετήθηκαν ειδικά μέτρα για την προστασία του. Αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους προορισμούς των κατοίκων της πρωτεύουσας που θέλουν να έρθουν κοντά στη φύση. Προσφέρεται για περιπάτους, μέσω σηματοδοτημένων μονοπατιών, ενώ ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος φτάνει ως την κορυφή του βουνού.

Σύμφωνα με τα ευρήματα και τις ιστορικές πηγές, στην περιοχή του όρους είχαν ιδρυθεί κατά την αρχαιότητα ιερά. Στη δυτική πλευρά του όρους υπήρχαν λατομεία εξόρυξης μαρμάρου, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή μνημείων στους Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους. Στον Υμηττό έχουν καταγραφεί από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρία περισσότερα από 50 σπήλαια και σπηλαιο-βάραθρα. Σημαντικά είναι το Σπήλαιο Παιανίας ή Κουτούκι, το Σπήλαιο Λεονταριού καθώς και το Σπήλαιο Νυμφολήπτου. Στους κρημνούς, τις απόκρημνες και δυσπρόσιτες θέσεις του Υμηττού, παρατηρούνται πολλά σπάνια και σημαντικά είδη φυτών και ζώων. Περπατώντας κανείς στον Υμηττό εντυπωσιάζεται από την ποικιλία χρωμάτων των αγριολούλουδων, από την ιδιαίτερη ομορφιά των ορχιδέων, που αφθονούν στο βουνό, αλλά και από τις μεθυστικές μυρωδιές φυτών, όπως το θυμάρι.

Το Αισθητικό Δάσος της Καισαριανής αποτελεί μία από τις σημαντικότερες προστατευόμενες εκτάσεις του Υμηττού. Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, όταν ο Υμηττός βρέθηκε αποψιλωμένος από τους κατακτητές αλλά και τους κατοίκους που έκοβαν τα δέντρα για να ζεσταθούν, η Καίτη Αργυροπούλου, σύζυγος διπλωμάτη, επιστρέφοντας από τη Μέση Ανατολή επισκέπτεται τη Μονή Καισαριανής που ήταν σε εγκατάλειψη, και διαπιστώνει την ολοκληρωτική καταστροφή του βουνού. Αποφασίζει, λοιπόν, να αναστηλώσει το μοναστήρι και να αναδασώσει τον Υμηττό, προσπάθεια στην οποία συνέδραμαν πολλοί σύλλογοι και σωματεία. Η Καίτη Αργυροπούλου ήταν πρόεδρος της φιλοδασικής ένωσης Αθηνών από το 1946 μέχρι και το 1976. Όπως αναφέρεται πάνω στο μνημείο της, που βρίσκεται μέσα στο δάσος της Καισαριανής, δημιούργησε τη γύρω πράσινη περιοχή, αναστήλωσε τη μονή της Καισαριανής και αγωνίστηκε για την προστασία της Ελληνικής φύσης. Αποτέλεσμα των αναδασώσεων είναι ένα τοπίο σημαντικής, οικολογικής αλλά και αισθητικής αξίας, που βρίσκεται καλά κρυμμένο, πάνω από τη βουή της λεωφόρου Κατεχάκη και της γεμάτης ζωή Πανεπιστημιούπολης. Κυριαρχεί το πεύκο (τραχεία πεύκη) σε αμιγείς συστάδες ή σε ανάμειξη με κυπαρίσσι και με πλατύφυλλα είδη, όπως κουτσουπιά, χαρουπιά και χνοώδη δρυ. Στις βραχώδεις περιοχές το πεύκο συνοδεύουν το πουρνάρι και η αγριελιά. Εδώ ευδοκιμούν πολλά είδη φυτών, ενώ έχουν καταγραφεί περισσότερα από 100 είδη πουλιών και ζώων ,ανάμεσά τους αλεπούδες και λαγοί.

Ξεκινάμε την περιήγησή μας από την Καλοπούλα, το αναψυκτήριο δηλαδή του δάσους, μια πραγματική όαση σε μια καταπράσινη χαράδρα, μόλις 850 μέτρα από τη Μονή Καισαριανής. Προχωρώντας στο μονοπάτι, κάνοντας μια μικρή παράκαμψη, αξίζει να επισκεφθούμε το μνημείο Κυπρίων Αγωνιστών και να απολαύσουμε τη δροσιά και τη θέα που χαρίζει το μέρος αυτό. Συνεχίζουμε και μετά από λίγο φτάνουμε στο ξωκλήσι της Ανάληψης. Είναι η λεγόμενη «τρύπια εκκλησία» ή η εκκλησία στο βράχο, όπως συνηθίζουν να την αποκαλούν. Μια εκκλησία μέσα σε μια σπηλιά με μεγάλη ανοιχτή είσοδο, γεμάτη με εικόνες που έχουν φέρει πιστοί. Μπροστά στο σπήλαιο βρίσκεται πελώριος πλάτανος, με θέα μια στέρνα με ψαράκια. Η Ανάληψη στον Υμηττό είναι ένα ξωκλήσι σπάνιο και ιδιαίτερο.

Περπατώντας στα μονοπάτια του αισθητικού δάσους, αξίζει να προσέξουμε τις προσεγμένες χειρόγραφες επιγραφές που μας δίνουν πληροφορίες για τα ξεχωριστά δέντρα και φυτά αυτού του δάσους. Προχωρώντας θα βρεθούμε μπροστά σε μια λιμνούλα με χρυσόψαρα, αλλά και στο μνημείο της Καίτης Αργυροπούλου, προέδρου της Φιλοδασικής Εταιρίας. Παίρνοντας και πάλι το ανηφορικό μονοπάτι περνάμε δεύτερη δεξαμενή με το νερό από την Πηγή της Ανάληψης. Η πηγή της θεωρείται «αγίασμα» ενώ αποτελεί και αντικείμενο του διηγήματος του Παπαδιαμάντη «Το θαύμα της Καισαριανής». .Ακολουθούμε τις πινακίδες που μας δείχνουν τον δρόμο προς τον λόφο των Ταξιαρχών, ένα ύψωμα με πανοραμική θέα στον Σαρωνικό, στο οποίο βρίσκεται ένα σύμπλεγμα χριστιανικών ερειπωμένων ναών. Από το σύμπλεγμα αυτό των τεσσάρων χτισθέντων σε διαφορετικούς περιόδους ναών του Λόφου των Ταξιαρχών, μόνο το μικρό μονόχωρο παρεκκλήσι του Αγίου Μάρκου διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση και ο κοιμητήριος ναός των Ταξιαρχών (17ος αι.). Οι Βενετοί του Μοροζίνη μετά την κατάληψη της Αθήνας το 1687 μ.Χ. μετέτρεψαν το προαναφερθέν μικρό βυζαντινό παρεκκλήσι σε Λατινικό Ναό προς τιμή του Αγίου Μάρκου. Οι Αθηναίοι φαίνεται έκτοτε να εγκατέλειψαν πλήρως το σύμπλεγμα των τριών αυτών ναών, ως Λατίνων, αποκαλώντας το έκτοτε, υποτιμητικά, Φραγκομονάστηρο.

Ο λόφος ονομάζεται και «μπαλκόνι του Υμηττού». Από δω θα βγάλουμε τις καλύτερες φωτογραφίες με φόντο την Αθήνα ενώ υπάρχουν και πέτρινα σκιερά παγκάκια για χαλάρωση. Το συγκρότημα δεν είναι φυλασσόμενο και ως εκ τούτου είναι επισκέψιμο καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Κατηφορίζουμε προς την Μονή Καισαριανής, την “καρδιά” του δάσους. Το μοναστηριακό συγκρότημα, που υπάγεται στην εφορεία βυζαντινών αρχαιοτήτων και είναι επισκέψιμο με εισιτήριο, περιβάλλεται από ψηλό περίβολο και έχει δύο πύλες, ανατολικά και δυτικά.

Από τη βυζαντινή περίοδο διατηρούνται το καθολικό, που είναι αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου, και ο λουτρώνας (τέλη 11ου – αρχές 12ου αι), ενώ η παλαιότερη σωζόμενη τοιχογραφία με τη μορφή της Θεοτόκου Δεομένης (14ος αι) βρίσκεται εξωτερικά του καθολικού και είναι ορατή από το παρεκκλήσι του Αγίου Αντωνίου που προστέθηκε αργότερα. Ανεβαίνοντας τα λιγοστά σκαλοπάτια, φτάνουμε στην ανατολική της πλευρά με την Πηγή του Κριού ή Κοτς Μπασί, ονομασία που οφείλεται στην αρχαϊκή υδρορροή. Απέναντι από το πλάτωμα με τον τεράστιο πλάτανο θα βρούμε το φυτώριο της Φιλοδασικής Ένωσης, από όπου μπορείτε να αγοράσουμε φυτά της ελληνικής χλωρίδας, αρωματικά, φαρμακευτικά, καλλωπιστικά κλπ.

Αξίζει η επίσκεψη στη Μονή τη Μεγάλη Παρασκευή. Η περιφορά του Επιταφίου γίνεται με το φως της ημέρας – στις δύο (14:00) το μεσημέρι – μέσα σε ένα δάσος από καταπράσινα πεύκα, πανύψηλα κυπαρίσσια και επιβλητικά πλατάνια, με συντροφιά το κελάηδισμα των πουλιών. Πλήθος κόσμου συγκεντρώνεται στον προαύλιο χώρο, ενώ συγκινησιακά φορτισμένη είναι η στιγμή που ακούγονται τα Εγκώμια από χορωδία παιδιών.

Ολοκληρώνουμε την κυκλική μας διαδρομή στο δημοτικό αναψυκτήριο. Εδώ θα βρούμε τραπέζια για πικ νικ, μια λιμνούλα με χρυσόψαρα και χελώνες με νερό από την πηγή Καλοπούλας, πλατάνια, κυπαρίσσια και αρκετή δροσιά. Ο μικρός χώρος όπου μπαίνεις για να παραγγείλεις καφέ ή κάποιο σνακ σε οδηγεί καμιά σαρανταριά χρόνια πίσω. Πλακάκια, πλαστικές καρέκλες, μια ξύλινη κατασκευή με πάγκους στις δύο πλευρές και ένα μεγάλο τραπέζι στην μέση, αφίσες στους τοίχους και μερικά βιβλία σε έναν πάγκο συνθέτουν το σκηνικό από την δεκαετία του 1980.

Η διαδρομή τελείωσε εδώ αλλά βεβαίως ο Τρελός προσφέρει πλήθος μονοπατιών και αξιοθέατων που μας περιμένουν όλες τις εποχές του χρόνου για μία ανάσα μακριά από την πολύβουη αστική ζωή της πρωτεύουσας.