Τα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς και οι Άυλες Πολιτιστικές Παραδόσεις της Αττικής
Ορισμένα από τα εμβληματικά μνημεία της Αττικής, αλλά και μερικές από τις άυλες ιστορικές παραδόσεις της, σας προσκαλούν σε ένα διαφορετικό ταξίδι. Κάθε απόδραση στην ευρύτερη περιοχή των Αθηνών είναι μια ευκαιρία να ανακαλύψετε εκείνες τις πτυχές και τους επισκέψιμους τόπους της που είναι ευρέως αναγνωρισμένοι. Πρόκειται για μια πολιτιστική διαδρομή πέρα από τα συνηθισμένα, που θα σας μυήσει ακόμη πιο βαθιά στην παράδοση και την ιστορικότητά της.
Η Ακρόπολη των Αθηνών, ένα από τα καλύτερα παραδείγματα της δημιουργικής ευφυΐας του ανθρώπινου νου, δε χρειάζεται πολλές συστάσεις. Η ένταξή της στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO έγινε μόλις το 1987, αλλά η σπουδαιότητά της είναι διαχρονική. Τα μνημεία της Ακρόπολης, υπέροχα αριστουργήματα της αρχαίας αρχιτεκτονικής που αντανακλούν τις χρυσές στιγμές της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, δεσπόζουν στον βραχώδη λόφο της ελληνικής πρωτεύουσας. Σε αυτόν τον ιερό χώρο, αφιερωμένο στην Αθηνά – την προστάτιδα θεά της αρχαίας πόλης, συρρέουν εκατομμύρια επισκέπτες από όλο τον κόσμο για να θαυμάσουν το μεγαλείο του.
Κοντά στο άλσος Χαϊδαρίου, στον δρόμο που οδηγεί από την Αθήνα στην Ελευσίνα, βρίσκεται η Μονή Δαφνίου. Το οχυρωμένο με πύργους και επάλξεις μοναστήρι αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO από το 1990. Εξαιρετικά εντυπωσιακό είναι το Καθολικό της Μονής, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, το οποίο χρονολογείται στον 11ο αιώνα και ανήκει στον οκταγωνικό τύπο των μεσοβυζαντινών χρόνων. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι οι μεγάλες διαστάσεις του τρούλου και η στήριξή του σε οκτώ πεσσούς που διατάσσονται συμμετρικά. Το μνημείο είναι πλήρως αποκατεστημένο εσωτερικά και εξωτερικά, ενώ έχει συντηρηθεί επίσης και ο ψηφιδωτός διάκοσμος του ναού.
Ενταγμένη στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO το 2024, η Εορτή της Παναγίτσας (Παναγία Μεσοσπορίτισσα) πραγματοποιείται κάθε χρόνο στις 20 Νοεμβρίου, την παραμονή των Εισοδίων της Θεοτόκου, στον λόφο εντός του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας. Μετά τη λειτουργία, κάτοικοι της περιοχής και επισκέπτες μοιράζονται τον ημίγλυκο άρτο και γεύονται το πολυσπόρι, έναν συνδυασμό βρασμένων δημητριακών και οσπρίων, ως προσφορά πανσπερμίας προς την Παναγία.
Το 2023, προστέθηκε στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας η Γιορτή της Αγίας Βαρβάρας στην Ελευσίνα με ένα έθιμο που θεωρείται ότι χαρίζει την ευλογία της αγίας σε όσους παρακολουθούν την εκκλησιαστική τελετή. Κάθε χρόνο, στις 4 Δεκεμβρίου, οι γυναίκες της περιοχής μοιράζουν τους διαβασμένους από τον ιερέα λουκουμάδες, τις τηγανίτες και την κρέμα με στάρι και ξηρούς καρπούς για την προστασία των παιδιών από ασθένειες και για καλή σοδειά. Εγγεγραμμένο στον ίδιο κατάλογο από το 2023, το Πανηγύρι του Αγίου Πέτρου στα Σπάτα είναι μια τελετουργία αιώνων. Στις 28 και 29 Ιουνίου, παραμονή και ανήμερα των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, δεκάδες άντρες και γυναίκες ετοιμάζουν μαζί τεράστιες ποσότητες από μοσχάρι στιφάδο και κερνούν τους χιλιάδες επισκέπτες το «φαγάκι του Αγίου Πέτρου». Η ατμόσφαιρα είναι χαρμόσυνη και απαιτεί μια επίσκεψη στα Φαγιά, την τοποθεσία στον ελαιώνα των Σπάτων που φιλοξενεί το πανηγύρι.
Στο ευρύτερο πεδίο της γεύσης, δύο είναι οι εγγραφές της Αττικής στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ελλάδας. Από το 2023, η Φιστικιά και το Φιστίκι της Αίγινας καθώς και η Τέχνη του Κεντημένου Ψωμιού στον Βαρνάβα βρίσκονται υπερήφανα στη λίστα. Στο νησί του Σαρωνικού Κόλπου, το προϊόν ΠΟΠ Φιστίκι Αιγίνης και τα δέντρα που παράγουν τον καρπό είναι συνώνυμα της περιοχής. Από τον 19ο αιώνα μέχρι και σήμερα, οι κάτοικοι εξελίσσονται διαρκώς στην τεχνογνωσία της εν λόγω καλλιέργειας και παράλληλα η γεύση του φιστικιού κυριαρχεί στην τοπική κουζίνα. Το φιστίκι, ως στοιχείο πολιτισμού του νησιού, γιορτάζεται και προβάλλεται μέσα από το σχετικό ετήσιο φεστιβάλ (Fistiki Fest) κάθε Σεπτέμβριο. Στα Βορειοανατολικά της Αττικής, στο χωριό Βαρνάβας, το κεντημένο ψωμί συνδέεται με μεγάλες θρησκευτικές γιορτές και τελετουργίες του κύκλου της ζωής. Μάλιστα, από το 2005, λειτουργεί στην περιοχή το Ευρωπαϊκό Μουσείο Άρτου σε ένα παλιό αρχοντικό, με 3.000 κεντημένα είδη ψωμιού με διακόσμηση από την Ελλάδα και 40 χώρες του εξωτερικού.
Το 2024, προστέθηκε στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας η Κεραμική και Γλυπτική Τέχνη του Χαράλαμπου Γκούμα. Ο καλλιτέχνης, στο εργαστήρι του στο Αιγάλεω, κρατά ζωντανή μία μακρά οικογενειακή παράδοση Σιφνίων αγγειοπλαστών. Ειδικεύεται στην παραγωγή διακοσμητικών αρχιτεκτονικών στοιχείων των νεοκλασικών κτηρίων της Αθήνας και διατηρεί μία μεγάλη συλλογή από αυθεντικά αντικείμενα, τα οποία αναδημιουργεί.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού σας στην Αττική, μπορείτε να βιώσετε από κοντά πολλές ακόμη εμπειρίες που συνδέονται με την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της χώρας. Για παράδειγμα, σε ό, τι αφορά τη γαστρονομία, ο πολιτισμός ελιάς & ελαιόλαδου καθώς και η μεσογειακή διατροφή ανήκουν στη λίστα. Εξίσου ενδιαφέρων είναι και ο πολιτισμός των αστικών ιστορικών καφέ, που σας καλεί να τον ανακαλύψετε δια ζώσης.
Σε περισσότερο μελωδικά μονοπάτια, η βυζαντινή μουσική & ψαλτική τέχνη, το ρεμπέτικο, η λαϊκή κιθάρα και το τρίχορδο & τετράχορδο μπουζούκι – τζουράς – μπαγλαμάς αποτελούν επίσης όψεις και πτυχές της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας.
Το θέατρο σκιών («Καραγκιόζης») – την ιστορία του οποίου μπορείτε να ανακαλύψετε στο Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών στο Μαρούσι Αττικής – συγκαταλέγεται στον προσεκτικά επιλεγμένο κατάλογο. Τέλος, η ξυλοναυπηγική ανήκει επίσης στη λίστα και μπορείτε να έρθετε σε επαφή με αυτή την παραδοσιακή τέχνη στα νησιά της Αττικής.
Η Αττική, η ευρύτερη περιοχή των Αθηνών, δεν σταματά να εκπλήσσει ακόμη και τους κατοίκους της με τον πλούτο και το πλήθος των πολιτιστικών αναφορών της. Όλα τα παραπάνω μνημεία και έθιμα σχηματίζουν ένα ακόμη πολύ ενδιαφέρον κομμάτι της ανεξάντλητης ιστορίας της. Αξίζει να τα ανακαλύψετε!
