Αέρηδες

Το Ωρολόγιο του Κυρρήστου, γνωστό και ως Πύργος των Ανέμων ή Πύργος των Αέρηδων, ένα από τα γοητευτικότερα αρχαιολογικά μνημεία της Αθήνας, βρίσκεται στον χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς στην περιοχή της Πλάκας και θεωρείται ως ο πρώτος μετεωρολογικός σταθμός στον κόσμο. Κτίστηκε εξ ολοκλήρου από πεντελικό μάρμαρο το πρώτο μισό του 1ου αιώνα π.Χ. από τον Έλληνα αστρονόμο από την Κύρρο της Μακεδονίας (ή Μακεδονικής Συρίας) Ανδρόνικο τον Κυρρήστη (ή Κύρρηστο) και έχει οκταγωνικό σχήμα. Το συνολικό του ύψος φτάνει τα 12 μ., ενώ καθεμία πλευρά του έχει μήκος 3,20 μ. Τη στέγη, που είναι κωνική και κεραμοσκεπής, κοσμούσε ορειχάλκινος Τρίτωνας, ο οποίος λειτουργούσε ως ανεμοδείκτης. Ωστόσο, το πλέον εντυπωσιακό στοιχείο του μνημείου είναι, αδιαμφισβήτητα, οι οκτώ ανάγλυφοι άνεμοι στις μετόπες των πλευρών, που παρουσιάζονται φτερωτοί, φέρουν ο καθένας ιδιαίτερο σύμβολο και συνοδεύονται από τα ονόματά τους. Πρόκειται για τον Βορρέα (βόρειος), τον Καικία (βορειοανατολικός), τον Απηλιώτη (ανατολικός), τον Εύρο (νοτιοανατολικός), τον Νότο (νότιος), τον Λιψ (Λίβας, νοτιοδυτικός), τον Ζέφυρο (δυτικός) και τον Σκίρωνα (βορειοδυτικός). Το μνημείο γοήτευσε περιηγητές και ιστορικούς τόσο για την κατασκευή όσο και για την επιστημονική του χρήση. Το αποκαλούσαν Πύργο των Ανέμων ή Ναό του Αιόλου, το έχουν περιγράψει με πολλές λεπτομέρειες και το έχουν κατατάξει σε δύο ρυθμούς: το εξωτερικό του, λόγω των κιόνων στα δύο πρόπυλα, στον κορινθιακό ρυθμό, ενώ το εσωτερικό του στον δωρικό. Εκτός από μετεωρολογικός ήταν και ωρομετρικός σταθμός, καθώς υπήρχαν εξωτερικά ηλιακά ρολόγια, ενώ για τις ημέρες χωρίς ηλιοφάνεια στο εσωτερικό λειτουργούσε υδραυλικό ρολόι. Θεωρείται ότι ο κατασκευαστής του μνημείου συνδύασε τις εφευρέσεις προηγουμένων κατασκευαστών ρολογιού, όπως του Αρχιμήδη, του Κτησίβιου και του Φίλωνα. Κατά την παλαιοχριστιανική εποχή μετατράπηκε σε εκκλησία ή βαπτιστήριο κάποιας γειτονικής εκκλησίας, ενώ στον χώρο έξω από τη βορειοανατολική είσοδο υπήρχε χριστιανικό κοιμητήριο. Τον 15ο αιώνα το μνημείο αναφέρεται ως ναός του Αιόλου και σε ταξιδιωτική περιγραφή ανώνυμου περιηγητή ως εκκλησία. Τον 18ο αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως τεκές (μουσουλμανικό μοναστήρι) των Δερβίσηδων, οι οποίοι σύμφωνα με μια εκδοχή το διέσωσαν από την αποξήλωση και τη μεταφορά του στη Μεγάλη Βρετανία από τον λόρδο Έλγιν. Ανασκάφτηκε πλήρως τον 19ο αιώνα από την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία και έδωσε έκτοτε το όνομά του («Αέρηδες») στη συνοικία που αναπτύχθηκε γύρω του, η οποία παραμένει έως σήμερα ένα από τα πιο γραφικά σημεία του ιστορικού κέντρου της Αθήνας.