Ιερό των Αιγυπτίων Θεών στη Νέα Μάκρη (Μπρεξίζα)

Το ιερό των Αιγύπτιων θεών ιδρύθηκε από τον Ηρώδη Αττικό στη νότια πλευρά του Μαραθώνος, στο Μικρό Έλος, επάνω σε μικρό έξαρμα στο κέντρο του έλους, όπου υπήρχε και συγκρότημα λουτρών. Αποτελείται από έναν ορθογώνιο χώρο του κυρίως ιερού στα δυτικά και από έναν μικρότερο της εισόδου στα ανατολικά. Το κυρίως ιερό περικλείει ορθογώνιος περίβολος με τέσσερις εισόδους, μία στο μέσον κάθε πλευράς. Οι είσοδοι, που μιμούνται αιγυπτιακούς πυλώνες, σχηματίζονται από το κατώφλι και δύο ορθογώνιους πύργους, ανάμεσα στους οποίους διατηρούνται μαρμάρινες βαθμίδες. Στην εξωτερική και εσωτερική όψη κάθε πυλώνα, ζεύγος αγαλμάτων σε υπερφυσικό μέγεθος πάνω σε βάσεις, πλαισίωνε το άνοιγμα του ιερού. Το ένα ήταν ανδρικό, στον τύπο των αγαλμάτων των Φαραώ, και το άλλο γυναικείο. Απεικονίζεται η θεά Ίσις σε διάφορους τύπους, ως Δήμητρα κρατώντας στάχυα ή ως Αφροδίτη κρατώντας τριαντάφυλλα. Σώζονται τρία ζεύγη αγαλμάτων, που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα, καθώς και βάσεις αυτών. Αντίγραφα των αγαλμάτων έχουν τοποθετηθεί στις αντίστοιχες βάσεις τους. Από τους τέσσερις πυλώνες, πλακόστρωτες οδοί οδηγούν στο κέντρο του ιερού το οποίο καταλαμβάνει βαθμιδωτή κατασκευή, πάνω σε ορθογώνιο άνδηρο. Το άνδηρο περιβάλλεται από διάδρομο. Οι πλακόστρωτες οδοί καταλήγουν στην εξωτερική πλευρά του διαδρόμου, σε μία υπερυψωμένη κατασκευή-εξέδρα, όπου ανέβαινε κανείς με μια κλίμακα. Δεξιά και αριστερά των εξεδρών υπάρχει από ένα δωμάτιο, το οποίο πιθανολογείται ότι ήταν χώρος βοηθητικός του ιερού. Σε δύο από τα δωμάτια βρέθηκε μαρμάρινο άγαλμα της αιγυπτιάζουσας Σφίγγας Ίσιδας, υπερμεγέθεις λύχνοι με ανάγλυφη παράσταση του Σάραπι και της Ίσιδας, καθώς και μαρμάρινα γεράκια που συμβολίζουν τον θεό Ώρο. Έξω από τον ανατολικό πυλώνα διαμορφώνεται μεγάλος αύλειος χώρος, προσιτός από μνημειώδες πρόπυλο στην ανατολική πλευρά, απέναντι από τον πυλώνα. Η αυλή περιβάλλεται στις τρεις πλευρές από στοά. Στα νότια ανοίγονται βοηθητικοί χώροι. Το κέντρο της λατρείας φαίνεται ότι ήταν η βαθμιδωτή κατασκευή. Σύμφωνα με επιγραφή, το ιερό ενδέχεται να ήταν αφιερωμένο στον Σάραπι, εξελληνισμένη μορφή του αιγυπτιακού θεού Όσιρι. Κυρίαρχη θέση είχε η Ίσιδα, σύντροφος του Όσιρι, ενώ συλλατρευόταν ο υιός τους Ώρος. Η λατρεία των αιγυπτιακών θεοτήτων υιοθετήθηκε σταδιακά στον ελληνικό χώρο από τις τελευταίες δεκαετίες του 4ου αι.π.Χ. κερδίζοντας συνεχώς έδαφος.