Ρωσική Εκκλησία (Ιερός Ναός Σωτήρας)

Ο ιερός Ναός της Σωτήρας του Λυκοδήμου, γνωστότερη ως Ρωσική Εκκλησία, βρίσκεται επί της οδού Φιλελλήνων και είναι ένας από τους παλαιότερους βυζαντινούς ναούς της Αθήνας. Ο οκταγωνικός με τρούλο ναός είναι ο μεγαλύτερος βυζαντινός ναός της πόλης και κτίστηκε σύμφωνα με τους μελετητές πριν από το 1031. Αποτελούσε καθολικό ορθόδοξης γυναικείας μονής που ανεγέρθη στη θέση παλαιότερου ναού που κατά τις παραδόσεις είχε κτίσει η αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία τον 8ο αιώνα. Ο ναός έχει μεγάλη ιστορία, καθώς επί Φραγκοκρατίας και την πρώτη περίοδο της Τουρκοκρατίας (έως το 1669) το μοναστήρι κατείχαν καθολικοί καλόγεροι. Αργότερα ξαναέγινε ορθόδοξο μοναστήρι, αλλά υπέστη μεγάλες καταστροφές από τον σεισμό του 1701, οπότε και ξανακτίστηκε. Επί διοίκησης της πόλης από τον Χασεκή πολλά κτίσματα κατεδαφίστηκαν για να κτιστεί το τείχος της πόλης, με αποτέλεσμα η μονή να γίνει Μετόχι της Μονής Καισαριανής. Κατά τη διάρκεια των μαχών της Επανάστασης του 1821 η μονή υπέστη ζημιές και έτσι το 1847 την αγόρασε η ρωσική κυβέρνηση για τις ανάγκες της ρωσικής παροικίας. Τότε ήταν που ανοικοδομήθηκε και προστέθηκε το κωδωνοστάσιο. Κατά τις εργασίες ανέγερσης του Μεγάρου Μποδοσάκη, που βρίσκεται δίπλα, βρέθηκε το νεκροταφείο της μονής, ενώ το 1960 διαμορφώθηκε μικρό αλσύλλιο και πλατεία πίσω από την εκκλησία. Στο υπόγειο της εκκλησίας βρίσκονται κατακόμβες-υπόγειοι θάλαμοι με ίχνη νερού του Λυκείου Απόλλωνα, ένα αρχαίο τούνελ και πηγάδι με νερό, το υπόκαυστο ενός ρωμαϊκού λουτρού, κρύπτες της Βυζαντινής Μονής των Λυκοδήμων του 11αι. που συνθέτουν μια κατάβαση σε μία από τις πιο ατμοσφαιρικές «παραστάσεις» της πόλης.