Βιβλιοθήκη του Αδριανού

Η Βιβλιοθήκη του Αδριανού ήταν μεγάλη βιβλιοθήκη στην αρχαία Αθήνα. Ονομάστηκε έτσι επειδή ιδρύθηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό. Η βιβλιοθήκη ονομαζόταν και Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τμήμα της βιβλιοθήκης ήταν μεγάλη εσωτερική αυλή έκτασης 100 × 70 μέτρων, την οποία περιέβαλε εντυπωσιακό περιστύλιο. Το κυρίως κτίριο της βιβλιοθήκης είχε δύο αίθουσες, όπου οι επισκέπτες διάβαζαν ή παρακολουθούσαν διαλέξεις. Η αίθουσα της βιβλιοθήκης ήταν μάλλον τριώροφη, ο τρίτος όροφος όμως δεν σώζεται. Οι τοίχοι θεωρείται πως ήταν εξοπλισμένοι με ράφια συνολικής χωρητικότητας 18-20.000 περγαμηνών. Σήμερα σώζεται η δυτική άποψη του πρόπυλου με κίονες κορινθιακού ρυθμού. Ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται στην Αθήνα, στο Μοναστηράκι, βόρεια της Ακρόπολης. Μέσα στο μικρό μουσείο του εκτίθεται επίσης ρωμαϊκό κολοσσικό άγαλμα Νίκης του 1ου αιώνα π.Χ., που βρέθηκε στον χώρο. Τα λιγοστά ερείπια που έχουν απομείνει ανέπαφα. Εκεί είναι και πολλά άλλα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών που ακόμα είναι σε εξέλιξη. Η Βιβλιοθήκη Αδριανού, σύμφωνα με την περιγραφή του Περιηγητή Παυσανία (2ος αιώνας μ.Χ.), είχε 100 κολόνες που στήριζαν τη στέγη. Η στέγη στο εσωτερικό της ήταν επίχρυση και τον χώρο διακοσμούσαν πολύτιμα αλαβάστρινα αντικείμενα. Σήμερα διακρίνονται οι βάσεις από τις κολόνες της εσωτερικής αυλής, οι οποίες σχηματίζουν τέσσερις στοές με μήκος επτά μέτρα η καθεμία. Στο νότιο κομμάτι της τα θεμέλια και κάποιοι τοίχοι από ένα διώροφο κτίριο. Στο κέντρο της αυλής ένα ερειπωμένο κτίσμα, αρχιτεκτονικού τύπου περίπτερο. Και βορειοδυτικά η είσοδος της βιβλιοθήκης με τους 7 κίονες κορινθιακού ρυθμού. Η είσοδος στον αρχαιολογικό χώρο γίνεται από την Οδό Άρεως. Το 267 η Βιβλιοθήκη καταστράφηκε κατά τη διάρκεια επιθέσεως των Ερούλων. Τα υπολείμματα ενσωματώθηκαν στο υστερορωμαϊκό τείχος. Το 412 ανακαινίστηκε με απόφαση του τότε Ρωμαίου διοικητή Ερκούλιου. Με την έλευση του Μεσαίωνα ο προστατευμένος από το υστερορωμαϊκό τείχος χώρος της βιβλιοθήκης γίνεται η καρδιά και το οικονομικό κέντρο της Μεσαιωνικής Αθήνας. Την ίδια εποχή θεμελιώθηκε χριστιανικός ναός στην εσωτερική αυλή, ο οποίος τον 7ο αιώνα διευρύνθηκε και έγινε βασιλική τρίκλιτη εκκλησία. Η μετατροπή αυτή απέτρεψε την κατεδάφιση του κτιρίου. Τον 11ο αιώνα, στα ίδια θεμέλια κτίστηκε η Εκκλησία της Μεγάλης Παναγιάς, η οποία καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1884. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η Βιβλιοθήκη του Αδριανού αποτελούσε την έδρα του Τούρκου Βοεβόδα. Το 1835 κτίσθηκε Οθωνικός Στρατώνας στον χώρο όπου στεγαζόταν το Βοεβοδαλίκι. Στις 9 Αυγούστου του 1884 ύστερα από εμπρησμό αποτεφρώνονται τα εκατό και πλέον μικρομάγαζα που υπήρχαν στο παζάρι της Βιβλιοθήκης του Αδριανού, καθώς και άλλα κτίρια της περιοχής. Επίσης καίγεται η Μεγάλη Παναγιά, η παλαιότερη εκκλησία της Αθήνας. Έτσι το γεγονός ότι η περιοχή της βιβλιοθήκης είναι πλέον άδεια από κτίσματα δίνει την κατάλληλη ευκαιρία ώστε να ξεκινήσουν αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή. Οι ανασκαφές στον χώρο ξεκίνησαν την περίοδο 1885-1886 από την Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, υπό την επίβλεψη των Στέφανου Κουμανούδη και Βίλελμ Ντέρπφελντ. Το 1950 οι έρευνες στον χώρο συνεχίστηκαν από τον Ιωάννη Τραυλό.