Μανώλης Χάρος: «Τα Κύθηρα είναι αποδεδειγμένα, πραγματικά 12μηνος προορισμός για τους εναλλακτικούς ταξιδιώτες.»

Συνέντευξη με τον καταξιωμένο εικαστικό καλλιτέχνη, κ. Μανώλη Χάρο:

«Τα Κύθηρα είναι αποδεδειγμένα, πραγματικά 12μηνος προορισμός για τους εναλλακτικούς ταξιδιώτες.»

1. Κύριε Χάρο, έχετε γεννηθεί στα Κύθηρα, έχετε ταξιδέψει και ζήσει πολύ εκτός Ελλάδας και πλέον περνάτε τους περισσότερους μήνες του χρόνου στο νησί. Πείτε μας δυο λόγια για τον τόπο αυτό. Πώς θα περιγράφατε τα Κύθηρα σε κάποιον που είναι ακόμα… «αμύητος» στην ομορφιά τους;

Η ομορφιά του νησιού δεν περιγράφεται, την ανακαλύπτει κάποιος αν θέλει, και αν μπορεί. Δεν είναι όλοι οι τόποι για όλους τους ανθρώπους, προφανώς. Το νησί των Κυθήρων είναι ένας τόπος που η ανθρώπινη παρέμβαση υπήρξε πάντα με μέτρο, σεβασμό και αγάπη για τον τόπο, και οι διάφοροι άνθρωποι και εξουσίες που το κράτησαν, νομίζω όλοι το αγάπησαν, όλοι με τον τρόπο τους. Από τους Μινωίτες στους Βυζαντινούς, στους Βενετσιάνους, στους Πειρατές που κατέφυγαν εδώ, και στους Εγγλέζους, τα σημάδια που άφησαν στον τόπο είναι έντονα. Και οι τωρινοί κάτοικοι αγαπούν και ενδιαφέρονται έντονα για τον τόπο τους. Έτσι το φυσικό τοπίο, οι παραλίες και οι θάλασσες, η χλωρίδα και η πανίδα, οι μυρωδιές των φυτών, τα περάσματα των πουλιών, τα λιβάδια που βόσκουν οι μέλισσες, είναι πράγματα που οι κάτοικοι τα γνωρίζουν, τα εκτιμούν και τα προστατεύουν.
Ο επισκέπτης μπορεί να τα ανακαλύψει από τις διαδρομές από χωριό σε χωριό ή από το μεγάλο δίκτυο των φροντισμένων και σημασμένων μονοπατιών, και έτσι, λόγω του όγκου και της διασποράς, έχει πάρα πολλά πράγματα να δει και πάντα υπάρχουν κι άλλα που περιμένουν να τα ανακαλύψει.

2. Ως άνθρωπος των τεχνών με πλούσια καλλιτεχνική πορεία εντός και εκτός Ελλάδας, πώς θα σχολιάζατε την εικαστική σκηνή της Αττικής ως εύρος επιλογών και πόλο έλξης ξένων επισκεπτών;

Έχει πολύ ενδιαφέρον κατά τη γνώμη μου, αφενός γιατί η νησιωτική ή η εσωτερική Αττική αποτελούσε και αποτελεί τόπο διαμονής και καταφύγιο για πολλούς καλλιτέχνες από όλο το κόσμο, πάντα δηλαδή ήταν και είναι αγαπημένος τόπος κατοικίας έστω και δεύτερης, η Αίγινα, οι Σπέτσες, η Ύδρα, τα Κύθηρα. Η Αθήνα, πάλι, τα τελευταία χρόνια, ιδίως της κρίσης, έγινε η σκηνή μιας νέας γενιάς εικαστικών καλλιτεχνών από το εξωτερικό, που βρήκαν στην Αθήνα έναν τόπο που ταίριαξε στις ανάγκες του τρόπου ζωής τους. Πάρα πολλοί νέοι καλλιτέχνες δημιούργησαν τα εργαστήριά τους στην Αθήνα, και είναι πραγματικά κρίμα που εμείς, οι παλιοί κάτοικοι, δεν καταλάβαμε έγκαιρα το εύρος αυτής της ιστορίας. Πολύ μεγάλα ονόματα της διεθνούς σκηνής, ή πολλά υποσχόμενοι εικαστικοί καλλιτέχνες, έζησαν και ζουν τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα. Η Κυψέλη π.χ. είναι μια πραγματική «κυψέλη» δημιουργών από όλο το κόσμο, αλλά και σε όλη την Αθήνα υπάρχουν πολλές δεκάδες στούντιο εικαστικών καλλιτεχνών από όλα τα μέρη της γης, κυρίως Ευρωπαίοι, τα οποία ανοίγουν και για το κοινό κάποιες φορές (εννοώ με αναγγελία στα ΜΜΕ), γιατί λίγο ή πολύ πάντα ανοιχτοί χώροι είναι, ανάλογα με τις συνθήκες.

3. Σε πολλά από τα έργα σας αποτυπώνετε με χρώμα τα συναισθήματα που σας γεννούν τα τοπία και η φύση των Κυθήρων, και μάλιστα σε διαφορετικές εποχές του χρόνου. Ποια θα ξεχωρίζατε ως τα αγαπημένα σας σημεία και ποια ως την αγαπημένη σας εποχή στο νησί;

Η εποχή που αγαπώ λιγότερο είναι η περίοδος των διακοπών, Ιούλιος-Αύγουστος, γιατί τότε γεμίζει από κόσμο που, με έναν τρόπο, αλλάζει τον ρυθμό του νησιού. Αλλιώς μ’ αρέσει η κάθε εποχή, ιδιαίτερα η μετά τον Αύγουστο, αφού η θάλασσα παραμένει ζεστή μέχρι τον Δεκέμβρη και επιτρέπει το κολύμπι σε μένα και τους φίλους μου. Πέρυσι που ήταν ζεστή χρονιά, κολυμπούσαμε συνεχώς, μόνο λίγο τον Φεβρουάριο σταματήσαμε. Περάσαμε την καραντίνα κολυμπώντας. Παρ’ όλα αυτά, μου αρέσει περισσότερο η εποχή που εμφανίζεται ο πολύς αέρας τον χειμώνα, τα μποφόρ της θάλασσας των Κυθήρων που δεν αστειεύονται, όταν πραγματικά η φύση δείχνει όλο της το μεγαλείο. Τότε ο ουρανός, η θάλασσα, τα κύματα, τα σύννεφα, η φύση όλη μεγαλουργεί. Και βέβαια τότε, η δυτική πλευρά του νησιού, αυτό το απολύτως ανοιχτό κομμάτι της Μεσογείου, το χωρίς στεριά σε ευθεία μέχρι τη Λιβύη και το Γιβραλτάρ, είναι το αγαπημένο μου.

4. Ποιες γεύσεις και αρώματα σάς φέρνει στο μυαλό η λέξη «Κύθηρα» και ποια τοπικά προϊόντα και εδέσματα θα προτείνατε στον επισκέπτη του νησιού;

Το μοναδικό μέλι των Κυθήρων, μοναδικό λόγω της τροφής από σπάνια βότανα που βόσκουν οι μέλισσες στα λιβάδια που βρίσκουν την τροφή τους, και το εξαιρετικό ελαιόλαδο που παράγεται στο νησί. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια, χάρη σε προγράμματα που δημιούργησε το Κυθηραϊκό Ίδρυμα Πολιτισμού & Ανάπτυξης-ΚΙΠΑ, οι ελαιοπαραγωγοί συνειδητοποίησαν τη σπουδαιότητα του προϊόντος, και παράγουν λάδι  από ελιές υπεραιωνόβιες, μη καλλιεργημένες ή άγριες, που πραγματικά είναι μοναδική η γεύση του.

5. Ποιες τρεις εμπειρίες θα προτείνατε να βιώσει ο επισκέπτης στην Αττική; 

Συναυλία στο Ηρώδειο, δύση στην Πνύκα, βόλτα και ποτό στις γειτονιές που προτιμούν οι νέοι ανά εποχή. Η αθηναϊκή «movida», δηλαδή η έντονη πολιτιστική και κοινωνική δραστηριότητα στην πόλη, είναι η καλύτερη στον κόσμο.

6. Ποια θεωρείτε ότι είναι τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της Αττικής στην προσέλκυση επισκεπτών 12 μήνες τον χρόνο; Πόσο σημαντική είναι η εύκολη πρόσβαση μέσω αεροπορικών συνδέσεων τόσο της Αττικής με ολόκληρο τον κόσμο όσο και των Κυθήρων με τον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών;

Η Αθήνα της ιστορίας και του πολιτισμού δεν χρειάζεται να βρει πλεονεκτήματα, είναι αστείο. Και το αεροδρόμιό της μια χαρά είναι, το έχουμε δει πριν την πανδημία να λειτουργεί Αύγουστο, τότε που έφτανε ένα πούλμαν γεμάτο κάθε λεπτό. Μια χαρά τα κατάφερνε, και στο μεταξύ βελτιώθηκε άλλωστε. Τα Κύθηρα πάλι, είναι ένας τόπος στον οποίο οι κάτοικοι δώρισαν τα χωράφια τους στην αρχή της δεκαετίας του ‘70 για να φτιάξουν αεροδρόμιο. Και το έφτιαξαν, από τα πρώτα νησιά, μαζί με την ήδη τότε πασίγνωστη Μύκονο. Οι κάτοικοι γνώριζαν και επεδίωξαν να γίνει το αεροδρόμιο συμβάλλοντας οι ίδιοι πολύ σοβαρά σε αυτό. Άρα το νησί το μόνο που χρειάζεται είναι μια σοβαρή εξυπηρέτηση από τις αεροπορικές εταιρείες τις εποχές εκτός Ιουλίου-Αυγούστου. Γιατί το νησί είναι αποδεδειγμένα, πραγματικά 12μηνος προορισμός για τους εναλλακτικούς ταξιδιώτες.

 7. «Attica-Greece in a Snapshot» είναι το τουριστικό σλόγκαν της Περιφέρειας Αττικής. Ποια είναι τα δικά σας αγαπημένα «στιγμιότυπα» στην Αττική; 

Ομολογώ πως η λογική του στιγμιότυπου (snapshot) ταιριάζει στα μεγάλα εμπορικά κέντρα και στα κάθε είδους… -land, (π.χ. Disneyland). Στην Αττική όμως αγγίζεις την ιστορία χιλιετιών.
Στη Πνύκα της δημοκρατίας και στην Αθήνα του θεάτρου και της τραγωδίας, της γλυπτικής και των τεχνών εδώ και χιλιάδες χρόνια, στα τοπία του Παυσανία και των περιηγητών πολύ παλιών και νεότερων, στον τόπο που από όταν υπάρχει δυτικός πολιτισμός ο κάθε ταξιδιώτης «όφειλε» να ταξιδέψει αλλιώς δεν ήταν ταξιδιώτης, στη σύγχρονη ζωντανή πόλη που πάλλεται και υπάρχει, θα απαντούσα κάπως σίγουρα. Θα έλεγα πως το στιγμιότυπο, και το δικό μου όπως και εκατομμυρίων άλλων ανθρώπων από όλο τον πλανήτη, θα ήταν μπροστά στο αιώνιο σύμβολο του πολιτισμού, τον Παρθενώνα, μια ακόμα σέλφι για να λέω υπερήφανα πως… «ήμουν κι εγώ εκεί»…