Διομήδειος Βοτανικός Κήπος

Ο Βοτανικός Κήπος βρίσκεται στο Χαϊδάρι, σε απόσταση 8 χλμ. από το κέντρο της Αθήνας και καταλαμβάνει μια έκταση 1.860 στρεμμάτων, στις βόρειες πλαγιές του Όρους Αιγάλεω. Στο τέλος της Ιεράς Οδού, στο ύψος που αυτή συμβάλλει με την Εθνική Οδό Αθηνών Κορίνθου-Πατρών (πρώην Καβάλας), θα συναντήσει ο επισκέπτης την κεντρική είσοδο του Βοτανικού Κήπου (Ιερά Οδός 403). Ο Κήπος εκτείνεται λίγο μετά το Δρομοκαΐτειο Θεραπευτήριο, μέχρι τη Μονή Δαφνίου και τα τουριστικά περίπτερα του Δήμου Χαϊδαρίου (πρώην ΕΟΤ). Διακόπτεται από τον δρόμο Σχιστού - Κορυδαλλού, ο οποίος τον χωρίζει σε ένα μικρότερο, το ανατολικό τμήμα, και σε ένα πολύ μεγαλύτερο, το δυτικό. Η καλλιεργημένη και επισκέψιμη περιοχή του Κήπου βρίσκεται στο δυτικό τμήμα. Ο Κήπος, εκτός από τον υψηλό βαθμό ποικιλότητας της αυτοφυούς και καλλιεργούμενης χλωρίδας, αποτελεί και ένα ιδανικό φυσικό καταφύγιο της πανίδας (η έκταση είναι μέρος του μόνιμου καταφυγίου άγριας ζωής του όρους Αιγάλεω - Ποικίλου σύμφωνα με το Φ.Ε.Κ. 918/Β/, 18/07/2001), επειδή το οικοσύστημα, προστατευμένο από τις δυσμενείς ανθρώπινες επεμβάσεις, παρέχει τη δυνατότητα λειτουργίας ενός πλήρους και αδιατάρακτου τροφικού πλέγματος. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο Κήπος, εκτός του ότι αποτελεί πνεύμονα πρασίνου και χώρο αναψυχής και πνευματικής ηρεμίας για τους κατοίκους μιας αστικής περιοχής, όπως είναι η δυτική Αττική, λειτουργεί και ως πεδίο έρευνας και επιμόρφωσης του κοινού. Τα φυτά που καλλιεργούνται επισημαίνονται με ενημερωτικές πινακίδες οι οποίες παρέχουν πληροφορίες για την ταυτότητα και τη γεωγραφική τους εξάπλωση. Το προσωπικό του Ιδρύματος διαθέτει ικανή επιστημονική εμπειρία σε θέματα διατήρησης και κυρίως αναπαραγωγής ενδημικών, σπανίων και απειλουμένων ειδών της ελληνικής χλωρίδας. Αξίζει να αναφερθεί ότι στη Φυτοθήκη (Herbarium) του Κήπου διατηρούνται περίπου 19.000 αποξηραμένα δείγματα φυτών, το μεγαλύτερο τμήμα των οποίων προέρχεται από περιοχές που τώρα θεωρούνται προστατευόμενες, επειδή έχουν ενταχθεί στο δίκτυο του προγράμματος «NATURA 2000». Επίσης, η Τράπεζα Γενετικού Υλικού περιλαμβάνει σπέρματα περίπου 800 ειδών τα οποία είναι, κατά ένα ποσοστό, διαθέσιμα για ανταλλαγή με άλλους Βοτανικούς Κήπους. Το Ίδρυμα βασιζόμενο σε αυτά τα αποθέματα σπερμάτων εκδίδει κάθε δύο χρόνια έναν κατάλογο, ο οποίος ανταλλάσσεται με αντίστοιχα έντυπα Βοτανικών Κήπων του εξωτερικού και αναγράφει τα προαναφερθέντα διαθέσιμα φυτικά είδη. Η συνεργασία αυτή έχει ως αποτέλεσμα τον συνεχή εμπλουτισμό των συλλογών του Βοτανικού Κήπου Διομήδους. Ο Κήπος είναι μέλος της Διεθνούς Ένωσης των Βοτανικών Κήπων BGCI. Πρόσφατα, μάλιστα, το σύστημα συλλογής, αποθήκευσης και κωδικοποίησης των σπερμάτων των ειδών του Κήπου εναρμονίστηκε με τις προδιαγραφές που προτείνει το BGCI και οι οποίες καθορίζονται από το Διεθνές Δίκτυο Ανταλλαγής Φυτών (IPEN). Σύμφωνα με αυτό το σύστημα, μπορούμε να γνωρίζουμε, ανά πάσα στιγμή, τη χρονική περίοδο και τον τόπο συλλογής, καθώς και άλλες πληροφορίες σχετικά με οποιοδήποτε φυτικό γενετικό υλικό ανταλλάσσεται εντός του δικτύου. Ακόμη, στον χώρο του Κήπου εκπονούνται, κατά καιρούς, ερευνητικά προγράμματα βοτανικού και οικολογικού ενδιαφέροντος, διπλωματικές και μεταπτυχιακές εργασίες, καθώς και διδακτορικές διατριβές, ενώ διεξάγονται και προπτυχιακά εργαστηριακά μαθήματα των σχετικών ειδικοτήτων του Τμήματος Βιολογίας και της Φαρμακευτικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και του Γεωπονικού Πανεπιστημίου. Ένας σημαντικός επιστημονικός στόχος, αυτή τη στιγμή, είναι η δημιουργία ενός νέου Τμήματος, το οποίο θα φιλοξενεί τα Ενδημικά, Σπάνια και Απειλούμενα είδη της Ελληνικής Χλωρίδας, ενώ φιλοδοξία του Ιδρύματος είναι η κατασκευή ενός μεγάλου, αυτοματοποιημένου και λειτουργικού θερμοκηπίου, το οποίο θα αντικαταστήσει το παλιό που είναι τώρα σε λειτουργία. Μετά τη λειτουργία του Κυλικείου, το οποίο εξασφάλισε την αναβάθμιση των υπηρεσιών που παρέχει ο Κήπος στους επισκέπτες του, ένας από τους βραχυπρόθεσμους και κύριους αναπτυξιακούς στόχους του Ιδρύματος είναι η αύξηση του αριθμού των επισκεπτών, μαθητών και οργανωμένων ομάδων. Για τον λόγο αυτόν είναι σε εξέλιξη η αξιοποίηση του Κέντρου Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης, η βελτίωση και διεύρυνση των επαφών του κοινού με το καλλιεργημένο και φυσικό περιβάλλον και η οργάνωση χώρων Δασικής Αναψυχής, όπου οι νεαροί –και όχι μόνο– επισκέπτες θα μπορούν να απολαμβάνουν το δάσος συνδυάζοντάς το με συναρπαστικές δραστηριότητες. Τέλος, σημαντική είναι η συμβολή του Κήπου στην ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου σχετικά με την προστασία της φύσης. Σ’ αυτό συμβάλλουν οι ξεναγήσεις που γίνονται, με ευθύνη του επιστημονικού προσωπικού του Ιδρύματος, στους επισκέπτες-μαθητές των σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης απ' όλη την Ελλάδα, καθώς και στα μέλη διαφόρων κοινωνικών ομάδων που επισκέπτονται τον Κήπο. Η δημιουργία του ξεκίνησε τη δεκαετία του ’50, χάρη στο κληροδότημα του ακαδημαϊκού Αλέξανδρου Διομήδους στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και την παραχώρηση της δασικής έκτασης όπου αναπτύσσεται ο Κήπος από το Υπουργείο Γεωργίας, ενώ οι εργασίες κατασκευής του στηρίχθηκαν στα σχέδια της πανεπιστημιακού H. Hammerbacher. Ο χώρος παραδόθηκε στο κοινό το 1975. Από τότε, ωστόσο, έχουν δημιουργηθεί νέα τμήματα και διαδρομές.