Μακρά Τείχη

Την επαύριον της περσικής λεηλασίας του 480/479 π.Χ., η Αθήνα έμεινε παντελώς ανοχύρωτη. Μετά τη μάχη των Πλαταιών (479 π.Χ.) και την οριστική απομάκρυνση των εχθρικών δυνάμεων από τα ελληνικά εδάφη, πρωταρχική μέριμνα του Θεμιστοκλέους αποτέλεσε η τείχιση της πόλης. Έτσι, μέσα σε διάστημα ενός μόλις έτους, η Αθήνα και το βόρειο τμήμα της Ακροπόλεως έλαβαν καινούργιες οχυρώσεις, οι οποίες ενσωμάτωσαν κομμάτια παλαιότερων κτισμάτων και αναθημάτων, ακόμα και ταφόπετρες, ενώ παράλληλα ξεκίνησε η συμπλήρωση της οχύρωσης των λιμένων του Πειραιά, που είχε ήδη εγκαινιάσει ο ίδιος ο Θεμιστοκλής ως άρχων το 493/2 π.Χ. (Θεμιστόκλεια οχύρωση). Το εγχείρημα έφερε εις πέρας λίγα χρόνια αργότερα ο Κίμων, επί των ημερών του οποίου προχώρησε η οικοδόμηση των δύο Μακρών Τειχών, του Φαληρικού και του Βορείου τείχους (459-456 π.Χ.), που συνέδεσαν την Αθήνα με τον Πειραιά. Τον ίδιο καιρό οχυρώθηκε και το έως τότε απροστάτευτο νότιο τμήμα της Ακροπόλεως (Κιμώνειο τείχος). Σύντομα, κατά τα έτη 446-443 π.Χ., συμπληρώθηκε η οικοδόμηση των Μακρών Τειχών με την ανέγερση του νότιου τείχους ή διάμεσου τείχους ανάμεσα στο φαληρικό και στο βόρειο τείχος, έργο που έγινε με πρωτοβουλία του Περικλέους. Έτσι, επιτέλους, η αμυντική οχύρωση από την Αθήνα μέχρι τον Πειραιά ήταν συνεχής με τα Μακρά Τείχη. Τμήματα εδράζονται επί «Κυκλώπειου τείχους» και του «Πελαργικού», που περιέβαλαν τον ιερό βράχο της Ακροπόλεως κατά την Υστεροελλαδική ΙΙΙΒ Εποχή (τέλη 2ης χιλιετίας π.Χ.), δημιουργήματα πιθανώς του άρχοντος Θησέως. Τα οποία και γκρεμίστηκαν μετά την ήττα των Αθηναίων στον Πελοποννησιακό Πόλεμο και ανοικοδομήθηκαν μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Αθήνα από τον Κόνωνα το 394 π.Χ. Συνοπτικά, το νότιο σκέλος των Μακρών Τειχών βρίσκεται κάτω από τις γραμμές του ηλεκτρικού τρένου και το βόρειο κάτω από τη σύγχρονη οδό Πειραιώς και την οδό Κύπρου στο Μοσχάτο. Ξεκινούσαν από τις Αστικές Πύλες του Πειραιά και κατέληγαν το νότιο σκέλος στον λόφο του Αστεροσκοπείου και το βόρειο στον λόφο του Φιλοπάππου. Δημιουργούσαν έναν διάδρομο επικοινωνίας ανάμεσα στην Αθήνα και στον Πειραιά, που επέτρεπε την ασφαλή διακίνηση ανθρώπων και εμπορευμάτων σε περίοδο ειρήνης, αλλά κυρίως σε περίοδο πολέμου. Τα Μακρά Τείχη και η οχύρωση του Πειραιά αποτέλεσαν ένα από τα μεγαλύτερα αρχαία οχυρωματικά έργα στην Αττική. Συμβόλιζαν την πολυεπίπεδη ανάπτυξη της Αθήνας και τη μετατροπή της σε ναυτική και πολιτική υπερδύναμη, καθ’ όλη τη διάρκεια της κλασικής αρχαιότητας. Σήμερα, τα Μακρά Τείχη είναι στο μεγαλύτερο μέρος τους κατεστραμμένα. Σε ορισμένα σημεία όμως, κυρίως στην περιοχή της Μαρίνας Ζέας (Πασαλιμάνι), έχουν διατηρηθεί τμήματα που προκαλούν το ενδιαφέρον κάθε επισκέπτη. Λείψανα της Θεμιστόκλειας οχύρωσης σώζονται σε διάφορα σημεία των Καμινίων, του Ρέντη, του Μοσχάτου και του Ταύρου, πλάι σε κατάλοιπα ταφικών μνημείων, ενώ προς την πλευρά των Αθηνών εντοπίζονται στην περιοχή του Κεραμεικού και κοντά στο Ολυμπιείο, το οποίο προφανώς βρισκόταν εντός του περιβόλου του τείχους.