Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος

Το 1949 μία ομάδα έγκριτων πολιτών του Πειραιά μαζί με αξιωματικούς του Πολεμικού και Εμπορικού Ναυτικού, έχοντας ως κοινό δεσμό την αγάπη για τη θάλασσα και τα πλοία, συγκεντρώθηκε στο γραφείο του τότε υπουργού Ναυτικών Γεράσιμου Βασιλειάδη και υπέγραψε την ιδρυτική πράξη του σωματείου με την επωνυμία «Εταιρεία Ναυτικού Μουσείου και περισυλλογής κειμηλίων των κατά θάλασσαν αγώνων του Έθνους». Ήταν η γέννηση του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος. Από το 1993 έχει διοργανώσει σειρά εκπαιδευτικών προγραμμάτων που απευθύνονται σε ομάδες μαθητών όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων και έχουν ως στόχο τη βιωματική διδασκαλία της ναυτικής μας ιστορίας και παράδοσης αλλά και τη δημιουργική και άμεση επαφή των μαθητών με τις μουσειακές συλλογές. Συμμετέχοντας σε εκθέσεις ναυτικού θέματος που περιοδεύουν σε ακριτικές περιοχές και νησιά, αποτελεί έναν δυναμικό παράγοντα της πολιτιστικής ζωής της χώρας μας που ευαισθητοποιεί το κοινό στα θέματα προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και προβάλλει τη ναυτική παράδοση στο εξωτερικό συμμετέχοντας σε συνέδρια και σεμινάρια, σε διεθνείς εκθέσεις και προγράμματα κοινοτικού χαρακτήρα που σκοπό τους έχουν την ανάδειξη της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς των λαών της Μεσογείου. Επίσης, έχει αναπτύξει πλούσιο εκδοτικό έργο, κυρίως βιβλίων με θέματα σχετικά με την ελληνική ναυτική ιστορία και την έκδοση του τριμηνιαίου περιοδικού «Περίπλους της Ναυτικής Ιστορίας και Παράδοσης» με σκοπό την προώθηση της επιστημονικής έρευνας και την ευαισθητοποίηση του αναγνωστικού κοινού στη διαφύλαξη και συνέχιση της ναυτικής παράδοσης. Στη μόνιμη έκθεση του μουσείου περιλαμβάνονται οκτώ εκθέσεις. Δύο αίθουσες, αφιερωμένες στα ναυτικά επιτεύγματα της αρχαίας εποχής. Η παρουσίαση γίνεται κυρίως μέσα από ομοιώματα πλοίων. Μια αίθουσα όπου παρουσιάζεται η θαλάσσια πορεία του ελληνισμού κατά τη βυζαντινή περίοδο. Μια αίθουσα αφιερωμένη στο Ναυτικό της Ελληνικής Επανάστασης. Ακολουθούν δύο ακόμα αίθουσες όπου ο επισκέπτης μπορεί να μάθει για το Πολεμικό Ναυτικό από την εποχή της ίδρυσης του νεοελληνικού κράτους έως τις μέρες μας. Επίσης, υπάρχει μια αίθουσα που αντιπροσωπεύει την Εμπορική Ναυτιλία από το 1827 έως σήμερα και την έκθεση για την Παραδοσιακή Ναυπηγική και τα ιστιοφόρα σκάφη του 19ου & 20ού αιώνα. Στον χώρο του μουσείου μπορεί κανείς να συναντήσει την Εικαστική Συλλογή, που προήλθε στο μεγαλύτερο μέρος της από δωρεές, έχει ως σκοπό της να καταδείξει την πολυδιάστατη σχέση του Έλληνα δημιουργού με το θαλασσινό στοιχείο. Αποκαλύπτει τις διαφορετικές μορφές της θάλασσας που συγκίνησαν τους καλλιτέχνες και τους πολυσχιδείς τρόπους εικαστικής απόδοσης αυτών των μορφών. Η συλλογή περιλαμβάνει έργα ζωγραφικής σημαντικών Ελλήνων ζωγράφων, καθώς και έργα χαρακτικής Ελλήνων και Ευρωπαίων καλλιτεχνών που χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα. Στη συλλογή περιλαμβάνεται και ένας μικρός αριθμός γλυπτών. Επιπλέον, σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο μπορεί ο επισκέπτης να θαυμάσει ένα τμήμα της συλλογής Ωνάση. Η συλλογή του γνωστού πλοιοκτήτη περιλαμβάνει ομοιώματα πλοίων, έργα μικροτεχνίας, ναυτικά όργανα, όπλα, έπιπλα, πίνακες ζωγραφικής και χαρακτικά που χρονολογούνται από τον 17o αιώνα. Τα κειμήλια αυτά κοσμούσαν τη διάσημη για την πολυτέλειά της θαλαμηγό του «Χριστίνα». Το πιο σημαντικό και εντυπωσιακό μέρος της συλλογής Ωνάση αποτελούν τα κοκάλινα ομοιώματα πλοίων, έργα Γάλλων αιχμαλώτων των Ναπολεόντειων Πολέμων. Η βιβλιοθήκη «Αθηνούλα Μαρτίνου», αναπόσπαστο τμήμα του μουσείου, είναι η ειδική ναυτική βιβλιοθήκη που ξεκίνησε με δωρεές από προσωπικές συλλογές και αφορά κυρίως σε βιβλία ναυτικής ιστορίας που καλύπτουν την εξέλιξη του εμπορικού και πολεμικού ναυτικού διαμέσου των αιώνων, με έμφαση στον ελληνικό χώρο. Στα σημαντικότερα τμήματα του μουσείου συγκαταλέγεται και το Αρχείο του. Το Ιστορικό Αρχείο σκοπός του οποίου είναι η διάσωση, καταγραφή και τεκμηρίωση ιστορικών γεγονότων που έχουν ως άξονα τη ναυτική ιστορία και παράδοση του έθνους. Το αρχειακό υλικό προέρχεται κατά κύριο λόγο από δωρεές γόνων ιστορικών οικογενειών και μελών του Μουσείου. Αριθμεί περισσότερες από 25.000 σελίδες και εκτείνεται χρονικά από την εποχή της ελληνικής παλιγγενεσίας έως τα τέλη περίπου του 20ού αιώνα. Επιπροσθέτως, το Φωτογραφικό Αρχείο, με σκοπό τη συγκέντρωση, καταγραφή, μελέτη και αξιοποίηση φωτογραφικού υλικού που συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τη ναυτική μας ιστορία και παράδοση. Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται κυρίως από δωρεές γόνων ναυτικών οικογενειών και υπερβαίνει σήμερα τις 12.000 πρωτότυπες φωτογραφίες (ασπρόμαυρες και έγχρωμες), μέρος των οποίων περιλαμβάνεται σε φωτογραφικά λευκώματα. Παράλληλα, το αρχείο διαθέτει περισσότερα από 2.000 ταχυδρομικά δελτάρια (έγχρωμα και ασπρόμαυρα), ενώ διατηρεί έναν ικανοποιητικό αριθμό αρνητικών σε γυάλινες πλάκες (200). Το υλικό καλύπτει χρονολογικά τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα του τόπου μας από τα τέλη του 19ου αιώνα έως σήμερα. Το Αρχείο Χαρτών, με περίπου 700 παλαιούς ιστορικούς χάρτες, γνωστών χαρτογράφων, που καλύπτει τη χρονική περίοδο από τον 16ο μέχρι τον 20ό αιώνα. Περιλαμβάνει έντυπους χάρτες που έχουν φιλοτεχνηθεί από ονομαστούς χαρτογράφους και εκδότες, όπως οι G. Mercator, A. Ortelius, V. M. Coronelli, Α. Mallet, O. Dapper, A. Lasor, J. P. de Tournefort. Από την ίδρυση του Μουσείου υπήρξαν δωρεές χαρτών από ιδιώτες-συλλέκτες και υπηρεσίες, όπως δύο μεγάλες βιβλιοδετημένες συλλογές της Υδρογραφικής Υπηρεσίας που ιδρύθηκε το 1919. Η συλλογή εμπλουτίστηκε σημαντικά το 1991 και το 1992, όταν ένας μεγάλος αριθμός χαρτών αγοράστηκε από μεγάλες αίθουσες τέχνης του εσωτερικού και εξωτερικού και ολοκληρώθηκε το 1998 με τη σημαντική δωρεά 220 χαρτών και χαρακτικών της οικογένειας του αειμνήστου ναυάρχου Δημητρίου Παπαλεξόπουλου. Οι χάρτες έχουν ταξινομηθεί σύμφωνα με τις γεωγραφικές περιοχές που απεικονίζουν. Τέλος, το Αρχείο Σχεδίων και το Αρχείο Οπτικοακουστικών βρίσκονται στη διάθεση των επισκεπτών που επιθυμούν να αποκτήσουν μια πληρέστερη κατανόηση της ναυτικής παράδοσης, ιστορίας και εξέλιξης.