Η θρησκευτική παράδοση της Ελλάδας και της Αττικής συνδέεται άρρηκτα με την ιστορία αυτού του τόπου, γεγονός που μαρτυρούν οι αμέτρητοι θησαυροί βυζαντινής κληρονομιάς που βρίσκονται διάσπαρτοι παντού. Εντυπωσιακούς βυζαντινούς ναούς, επιβλητικές μονές με πλούσια ιστορία, αλλά και σύγχρονα προσκυνήματα συναντάμε στο κέντρο της Αθήνας, σε κατάφυτες περιοχές μακριά από αυτή, σε χωριά στην ενδοχώρα αλλά και στα νησιά της Αττικής.

Στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας

Το οδοιπορικό μας ξεκινάει στην καρδιά της Αθήνας, στην οδό Μητροπόλεως, όπου δεσπόζει η Ιερά Μητρόπολη Αθηνών, ο καθεδρικός ναός της πόλης που είναι αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Ο επιβλητικός ναός άρχισε να οικοδομείται το 1842 και αποτέλεσε ορόσημο για την ιστορία του νεότερου ελληνικού κράτους. Ακριβώς δίπλα στέκει ο κομψός, μικρός ναός της Παναγίας Γοργοεπηκόου, γνωστός και ως ιερός ναός του Αγίου Ελευθερίου ή Μικρή Μητρόπολη. Κτίστηκε στα τέλη του 12^ου αιώνα, επάνω σε αρχαίο ιερό, ενώ στους τοίχους του έχει χρησιμοποιηθεί άφθονο αρχαίο οικοδομικό υλικό.

Συνεχίζουμε στην οδό Ερμού, για να θαυμάσουμε τον βυζαντινό ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου, γνωστό ως Καπνικαρέα. Ο ναός με την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική και τοιχοποιία χρονολογείται τον 11ο αιώνα και λέγεται ότι έχει κτιστεί πάνω σε αρχαίο ναό, αφιερωμένο στη θεά Αθηνά ή τη θεά Δήμητρα. Λίγα μέτρα πιο πέρα, συναντάμε την επιβλητική εκκλησία της Αγίας Ειρήνης με την εντυπωσιακή αρχιτεκτονική και το πανέμορφο επιχρυσωμένο τέμπλο.

Στην πολυσύχναστη Πλατεία Μοναστηρακίου βρίσκεται ένας από τους πιο παλαιούς ναούς της πόλης, αφιερωμένος στην Παναγία Παντάνασσα. Ο σημερινός σωζόμενος ναός χρονολογείται στις αρχές του 17ου αιώνα και είναι κτισμένος πάνω σε παλαιότερο μνημείο. Αποτελούσε το καθολικό γυναικείας μονής και λεγόταν «Μέγα Μοναστήρι», ωστόσο από το 1821 επικράτησε η ονομασία «Μοναστηράκι», η οποία δόθηκε και στην ευρύτερη περιοχή. Ο ιερός ναός του Αγίου Φιλίππου βρίσκεται απέναντι από την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου της Αρχαίας Αγοράς και σύμφωνα με την παράδοση είναι τόπος μαρτυρίου του Αποστόλου, ο οποίος δίδαξε στην Αθήνα.

Στο Θησείο συναντάμε τον πετρόκτιστο ιερό ναό των Αγίων Ασωμάτων με τη χαρακτηριστική κεραμοπλαστική διακόσμηση, ενώ στην οδό Αιόλου θα θαυμάσουμε από κοντά έναν από τους πιο γνωστούς ναούς της πόλης, τον ναό της Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας. Ο ιερός ναός των Αγίων Θεοδώρων κοντά στην πλατεία Κλαυθμώνος και ο κομψός ναός του Αγίου Γεωργίου Καρύτση με το θαυμάσιο τέμπλο και την όμορφη αγιογράφηση ολοκληρώνουν τον περίπατό μας στο ιστορικό κέντρο.

Στις γειτονιές της Ακρόπολης

Η γραφική περιοχή της Πλάκας θα μας αποκαλύψει πανέμορφα εκκλησάκια, όπως είναι ο ναός του Αγίου Ανδρέα, ο βυζαντινός ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, ο ιερός ναός της Αγίας Αικατερίνης και ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου του Ραγκαβά που κοσμούν τη μοναδική αυτή γωνιά της Αθήνας.

Στους βόρειους πρόποδες της Ακρόπολης βρίσκεται ο ιερός ναός των Αγίων Αναργύρων με τη γραφική του αυλή, όπου πλήθος Αθηναίων γιορτάζουν κάθε χρόνο με κάθε λαμπρότητα την Ανάσταση. Συνεχίζουμε τη βόλτα μας και συναντάμε τον ιερό ναό της Παναγίας της Χρυσοκαστριώτισσας αλλά και το όμορφο εκκλησάκι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στα Αναφιώτικα.

Μέσα σε ένα μοναδικό κατάφυτο τοπίο, στους πρόποδες του λόφου του Φιλοπάππου, βρίσκεται ο ιερός ναός του Αγίου Δημητρίου, ενώ στο λόφο του Αστεροσκοπείου δεσπόζει ο εντυπωσιακός σύγχρονος ναός της Αγίας Μαρίνας.

Μία επίσκεψη στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας, ένα από τα σημαντικότερα μουσεία διεθνώς για την τέχνη και τον πολιτισμό των βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων, επιβάλλεται. Εδώ θα θαυμάσουμε περισσότερα από 25.000 εκθέματα, τα οποία χρονολογούνται από τον 3ο έως τον 20ό αιώνα.

Τα μοναστήρια της Αττικής

Μία ανάσα από το κέντρο της Αθήνας, τα μοναστήρια της Αττικής λειτουργούν ως θεματοφύλακες της βυζαντινής τέχνης και παράδοσης, αλλά και ανεκτίμητες οάσεις που προσφέρουν ανάπαυλα και ψυχική γαλήνη στον επισκέπτη.

Ξεκινάμε από την Πεντέλη, και την περίφημη ανδρική Μονή της Κοιμήσεως Θεοτόκου, ένα από τα μεγαλύτερα μοναστήρια της Ελλάδας που χτίστηκε το 1570. Εδώ θα θαυμάσουμε το καθολικό και το γηροκομείο, την αξιόλογη βιβλιοθήκη και τα πολύτιμα κειμήλια που σώζονται μέχρι σήμερα.

Στο πλάτωμα ενός δασώδους λόφου στον Υμηττό, με πανοραμική θέα προς την Αθήνα και την πεδιάδα των Μεσογείων, βρίσκεται η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Κυνηγού που ιδρύθηκε στις αρχές του 12ου αιώνα, ενώ στους βόρειους πρόποδες του βουνού θα κάνουμε μία στάση στη Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου για να θαυμάσουμε την υπέροχη αρχιτεκτονική και τις τοιχογραφίες του καθολικού της. Κρυμμένη σε κατάφυτη, ειδυλλιακή κοιλάδα βρίσκεται η ιερά μονή των Εισοδίων της Θεοτόκου, γνωστή ως Μονή Καισαριανής, με καθολικό που χρονολογείται στον 11ο αιώνα και θεωρείται σταθμός στην εξέλιξη της ελλαδικής ναοδομίας. Η εντυπωσιακή Μονή Αστερίου που μοιάζει με φρούριο και η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Καρέα, λίγο έξω από τον ομώνυμο οικισμό, συμπληρώνουν το πανόραμα θρησκευτικών θησαυρών της περιοχής.

Εμείς όμως συνεχίζουμε το οδοιπορικό μας, και οδεύουμε στο άλσος Χαϊδαρίου για να θαυμάσουμε το μεγαλύτερο βυζαντινό μοναστήρι της Αττικής, τη Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου, γνωστή ως Μονή Δαφνίου.

Στον Κουβαρά του Δήμου Σαρωνικού δεσπόζει η Ιερά Μονή του Αγίου Αθανασίου, ενώ στον αρχαιολογικό χώρο της Μερέντας θα συναντήσουμε τον ναό της Παναγίας Μερέντας. Στον υπέροχο μεσαιωνικό οικισμό των εννέα Πύργων στα Καλύβια, με τα διάσπαρτα βυζαντινά μνημεία, θα θαυμάσουμε από κοντά την Παναγία Μεσοσπορίτισσα και τον ναό του Αγίου Πέτρου.

Προσκύνημα στα νησιά της Αττικής

Αφήνοντας την ενδοχώρα, βάζουμε πλώρη για τα κοντινά νησιά της Αττικής, με πρώτο σταθμό την Αίγινα και τον ιστορικό Μητροπολιτικό Ναό, γνωστό και ως «Μεγάλη Εκκλησία». Στο κέντρο του νησιού συναντάμε τον επιβλητικό ναό του Αγίου Νεκταρίου, ενώ την επίσκεψή μας αξίζει αναμφίβολα και η Παλαιοχώρα, βυζαντινή πρωτεύουσα της Αίγινας. Σε ένα κατάφυτο οροπέδιο δεσπόζει το σπουδαιότερο μοναστήρι του νησιού, αφιερωμένο στην προστάτιδά του, Παναγία Χρυσολεόντισσα, ενώ στα βόρεια της πόλης βρίσκεται ο γραφικός και καλοδιατηρημένος ιερός ναός των Αγίων Θεοδώρων, γνωστός και ως Όμορφη Εκκλησία.

Στις Σπέτσες θα επισκεφθούμε τη βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Τριάδας στη γειτονιά του Καστέλου, το Μοναστήρι του Άγιου Νικόλα πάνω από το Παλιό Λιμάνι και το ξωκλήσι της Άγιας Μαρίνας που στέκεται στην κορυφή ενός βραχώδους γκρεμού πάνω από την παραλία. Δεν θα μπορούσαμε βέβαια να παραλείψουμε την εκκλησία της Παναγιάς Αρμάθας που δεσπόζει στο χώρο του Παλιού Λιμανιού των Σπετσών.

Σειρά έχει η Ύδρα με τις 300 εκκλησίες και τα έξι μοναστήρια που μαρτυρούν τον πλούτο της θρησκευτικής παράδοσης του νησιού. Στο κέντρο του λιμανιού βρίσκεται ο Καθεδρικός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, το «Μοναστήρι» όπως αποκαλείται η Μητρόπολη της Ύδρας. Αξίζει να επισκεφθούμε το Εκκλησιαστικό και Βυζαντινό μουσείο του νησιού, καθώς και τα δίδυμα Μοναστήρια της Αγίας Ευπραξίας και του Προφήτη Ηλία σε υψόμετρο 500 μέτρων στην περιοχή Έρως. Στις Εκκλησίες της Υπαπαντής και του Αϊ-Γιάννη του Νηστευτή θα θαυμάσουμε τις υπέροχες τοιχογραφίες του 18ου αιώνα και τους πανέμορφους τρούλους που στηρίζονται σε μαρμάρινα τόξα.

Στη νήσο Σφαιρία στον Πόρο δεσπόζει ο Μητροπολιτικός ναός του Αγίου Γεωργίου, ενώ 4 χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης του νησιού, σε πευκόφυτη πλαγιά με θέα τη θάλασσα, θα συναντήσουμε το Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής, δείγμα νησιωτικής μοναστηριακής αρχιτεκτονικής. Πανέμορφη είναι και η τοποθεσία όπου είναι χτισμένο το Εκκλησάκι της Εσθήτας της Παναγίας, ανάμεσα σε μια καταπράσινη χαράδρα με πλατάνια και τρεχούμενα νερά.

Στο βόρειο άκρο της Σαλαμίνας, απέναντι από τη Νέα Πέραμο της Μεγαρίδας, βρίσκεται η ιστορική Μονή της Παναγίας της Φανερωμένης, σε μια μοναδικής ομορφιάς πευκόφυτη τοποθεσία δίπλα στη θάλασσα.

Οι βυζαντινές διαδρομές στην Αττική αποτελούν από μόνες τους ξεχωριστές εμπειρίες που θα σας φέρουν πιο κοντά στον πολιτισμό, την ιστορία και την παράδοση αυτού του τόπου. Θαυμάστε την εντυπωσιακή αρχιτεκτονική και τις υπέροχες τοιχογραφίες των ιστορικών αυτών μνημείων, συνομιλήστε με ιερείς και μοναχούς και γιορτάστε μαζί με τους ντόπιους στα πανηγύρια των Αγίων.