Πάντα οι θρύλοι και οι ιστορίες μυστηρίου θα συνοδεύουν τη σπηλιά του Νταβέλη, ή απλούστερα το σπήλαιο της Πεντέλης, το οποίο βρίσκεται σε υψόμετρο 720 μέτρων στο χώρο ενός αρχαίου λατομείου λευκού πεντελικού μαρμάρου, βορειότερα από τη Μονή Πεντέλης.
Η σημερινή μορφή του σπηλαίου οφείλεται στην κατάρρευση μέρους της οροφής του που ίσως να προκλήθηκε από τη συνεχή λατόμευση μαρμάρου.
Οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι κατά τους αρχαίους χρόνους στο εσωτερικό της σπηλιάς λειτουργούσε λατρευτικός χώρος κάτι που συνεχίστηκε και στους πρωτοχριστιανικούς χρόνους αφού η σπηλιά μαρτυρά την παρουσία ασκητών η οποία διήρκεσε μέχρι την ίδρυση της κοντινής Μονής.
Τον 11ο αιώνα, στην είσοδο του σπηλαίου αναγέρθηκαν τα ναΐδρια του Άγιου Σπυρίδωνα και του Άγιου Νικολάου από τα οποία, οι σωζόμενες τοιχογραφίες του 13ου αιώνα μεταφέρθηκαν και εκτίθενται στο Βυζαντινό Μουσείο.
