Οι Αμπελώνες της Αττικής

Η Αττική, με σύμμαχο πάντα το κλίμα της, με ήπιους χειμώνες και μεγάλη ηλιοφάνεια, τα μελτέμια και τη θαλασσινή αύρα που κατεβάζουν τη θερμοκρασία το καλοκαίρι, προσφέρει τις ιδανικές συνθήκες για αμπελοκαλλιέργεια. 65.000 στρέμματα αμπελώνα, σύγχρονα οινοποιεία που συνεχίζουν τη μακραίωνη παράδοση και μοναδικές ποικιλίες, με εξέχουσα το Σαββατιανό, μας περιμένουν για ένα μοναδικό ταξίδι κατά την παραμονή μας στην αττική γη. Η ιστορικότητα του αμπελώνα αυτού συμβαδίζει με την ποιότητα και τη μοντέρνα τεχνολογία. Τα οινοποιεία είναι επισκέψιμα, οργανώνουν ειδικές δοκιμές των κρασιών τους και σας δίνουν την ευκαιρία να τα προμηθευτείτε επιτόπου. Σύμφωνα με τη Μυθολογία, ο Διόνυσος, ο θεός του κρασιού και του κεφιού, εμπιστεύθηκε στους κατοίκους της Αττικής την καλλιέργεια της αμπέλου και μαζί την τέχνη της οινοποσίας. Στις σελίδες της ιστορίας, το κρασί και τα σταφύλια αποτελούσαν ένα από τα σημαντικότερα προϊόντα της Αρχαίας Αθήνας. Οι αττικοί αμφορείς ταξίδευαν το κρασί στα πέρατα του κόσμου, ενώ κύλικες, κρατήρες και άλλα αγγεία μαρτυρούν την οινική ιστορία της πρωτεύουσας και τη μοναδική στον κόσμο αμπελοοινική παράδοση τόσων χιλιετιών. Σήμερα οι οινοπαραγωγοί, με φροντίδα για τις γηγενείς και ξένες ποικιλίες, τεχνογνωσία και συνεχείς «πειραματισμούς», δημιουργούν εξαιρετικά κρασιά και βάζουν την Αττική στον παγκόσμιο οινικό χάρτη. Γηγενείς και επιλεγμένες ξένες ποικιλίες συνυπάρχουν αρμονικά στον Αμπελώνα της Αττικής. Μεταξύ των λευκών και κόκκινων ποικιλιών κυριαρχούν εμφανώς οι λευκές. Μεγάλο ρόλο σε αυτό έπαιξε η προτίμηση των αμπελουργών για τις ελληνικές ποικιλίες Σαββατιανό και Ροδίτη, που έδειξαν να ευδοκιμούν στο περιβάλλον της Αττικής και σήμερα καλλιεργούνται στο 80% του αμπελώνα. Καλλιεργούνται επίσης οι ελληνικές ποικιλίες Αθήρι, Βηλάνα, Μοσχάτο Λευκό, Ασύρτικο, Αγιωργίτικο, Ρομπόλα, Μοσχάτο Αλεξανδρείας, Μοσχάτο Αμβούργου, Φιλέρι και Μαλαγουζιά αλλά και διεθνείς όπως Cabernet, Sauvignon, Merlot, Syrah) Η διάσημη ρετσίνα παράγεται από Σαββατιανό με προσθήκη ρητίνης από πεύκα του είδους Pinus Halepensis, ενώ από Ροδίτη η ροζέ εκδοχή της, το κοκκινέλι. Καλλιεργούνται όμως με μεγάλη επιτυχία και ερυθρές ποικιλίες, που παράγουν μερικά από τα καλύτερα σημερινά ελληνικά ερυθρά κρασιά, όπως μανδηλαριά και αγιωργίτικο. Η ρετσίνα είναι ένα κρασί με νότες φρέσκου ρετσινιού, που το κάνουν πιο πικάντικο, ιδανική επιλογή για να συνοδεύσει θαυμάσια τις έντονες γεύσεις της ελληνικής κουζίνας. Το ήπιο αρωματικό του προφίλ, η σωστή οξύτητα, η μετρημένη «γλύκα» του το καθιστούν ιδανικό σύντροφο θαλασσινών, λιπαρών ψαριών αλλά και πιο ντελικάτων. Ταιριάζει όμορφα με έντονους γευστικά μεζέδες όπως ο ταραμάς, το χταπόδι αλλά και με ριζότο, τάρτες και πουλερικά. Μπακαλιάρος σκορδαλιά, τηγανητά ψαράκια, κεφτεδάκια, τζατζίκι, λαδερά αναζητούν έναν ξανθό ρητινίτη που θα απογειώσει τη γεύση τους! Υπάρχουν 20 κατοχυρωμένες εγγραφές στο Υπ. Γεωργίας και στη βάση της Ε.Ε. (e-ambrosia) οίνων που ανήκουν στις Προστατευμένες Γεωγραφικές Ενδείξεις (ΠΓΕ) της Αττικής, εκ των οποίων οι 9 αφορούν ρετσίνες: ΠΓΕ Στερεά Ελλάδα (PGI Sterea Ellada) ΠΓΕ Αττική (PGI Attiki) ΠΓΕ Ανάβυσσος (PGI Anavyssos) ΠΓΕ Γεράνια (PGI Gerania) ΠΓΕ Ίλιον (PGI Ilion) ΠΓΕ Μαρκόπουλο (PGI Markopoulo) ΠΓΕ Παλλήνη (PGI Pallini) ΠΓΕ Πλαγιές Πάρνηθας (PGI Slopes of Parnitha) ΠΓΕ Σπάτα (PGI Spata) ΠΓΕ Πλαγιές Κιθαιρώνα (PGI Slopes of Kithaironas) ΠΓΕ Πλαγιές Πεντελικού (PGI Slopes of Pendeliko) ΠΓΕ Ρετσίνα Αττικής (PGI Retsina of Attiki) ΠΓΕ Ρετσίνα Κορωπίου (Αττικής) – PGI Retsina of Koropi (Attiki) ΠΓΕ Ρετσίνα Μαρκοπούλου (Αττικής) – PGI Retsina of Markopoulo (Attiki) ΠΓΕ Ρετσίνα Μεγάρων (Αττικής) – PGI Retsina of Megara (Attiki) ΠΓΕ Ρετσίνα Μεσογείων (Αττικής) – PGI Retsina of Mesogeia (Attiki) ΠΓΕ Ρετσίνα Παιανίας (Αττικής) – PGI Retsina of Paiania (Attiki) ΠΓΕ Ρετσίνα Παλλήνης (PGI Retsina of Pallini / PGI Retsina of Pallini (Attiki) ΠΓΕ Ρετσίνα Πικερμίου (Αττικής) – PGI Retsina of Pikermi (Attiki) ΠΓΕ Ρετσίνα Σπάτων (Αττικής) – PGI Retsina of Spata (Attiki) Το Μουσείο Οίνου της Οικογένειας Μάρκου και το Μουσείο Οικογένειας Κώστα Λαζαρίδη είναι δύο σημαντικοί χώροι στους οποίους οι επισκέπτες της Αττικής μπορούν να αντλήσουν πληροφορίες για την ιστορία του κρασιού. Το Μουσείο Οίνου της Οικογένειας Μάρκου βρίσκεται στα Μεσόγεια. Η οικογένεια Μάρκου, ιδιοκτήτρια του οινοποιείου «Αμπελώνες Μάρκου», ταυτισμένη με την ιστορία του κρασιού καθώς είναι, δημιούργησε στο περιβάλλον του Μουσείου έναν χώρο φιλοξενίας εκδηλώσεων, εκθέσεων τέχνης και πολιτισμού. Εκεί θα ανακαλύψετε παλιά αντικείμενα από την ιστορία του κρασιού και της οινοποιίας, όπως ένα σπάνιο φορητό πιεστήριο με ξύλινο σπαστήρα, παραδοσιακά εργαλεία βαρελοποιού, παλιές φωτογραφίες από τρύγο στα Μεσόγεια και πολλά άλλα αντικείμενα γύρω από την καλλιέργεια του αμπελιού και την παραγωγή του αττικού οίνου. Μουσείο Οίνου της Οικογένειας Μάρκου: Λεωφ. Αγ. Δημητρίου (πλησίον εξόδου 16 της Αττικής Οδού), Παλλήνη, τηλ.: 210-6037933, https://ampelonesmarkougroup.gr/mouseio-oinou/ Το Μουσείο Οίνου της Οικογένειας Λαζαρίδη βρίσκεται στο Καπανδρίτι. Εικόνες, αντικείμενα και χάρτες παρουσιάζουν στους επισκέπτες την ιστορία της αμπέλου από την αρχαιότητα έως το σήμερα, τον συμβολικό της ρόλο μέσα στον χρόνο και τη θέση της Ελλάδας στον Οινικό Χάρτη. Πληροφορίες και αντικείμενα σχετικά με τους παράγοντες που επηρεάζουν το κρασί, την οινοποίηση, την απόσταξη, της παραγωγής βαλσαμικού ξυδιού, της βαρελοποιίας, των φελλών και τέλος των ανοιχτηριών. Μουσείο Οίνου Οικογένειας Κώστα Λαζαρίδη: 2ο χλμ. Καπανδριτίου Καλάμου, Καπανδρίτι Αττικής, τηλ.:  22950 52213-4, https://www.domaine-lazaridi.gr/mouseio-oinou/episkepsi-sto-mouseio-oinou/ Στην Αττική υπάρχει μεγάλος αριθμός οινοποιείων που παρέχουν τη δυνατότητα στους επισκέπτες να ξεναγηθούν στους αμπελώνες τους, στους χώρους παραγωγής και στα κελάρια και να απολαύσουν μια μοναδική εμπειρία γευσιγνωσίας των τοπικών κρασιών και της ιστορίας που τα συνδέει με την αττική γη. Στη Δυτική Αττική ο αμπελώνας απλώνεται στο μεγαλύτερο μέρος του στο πεδινό τμήμα μεταξύ των υψωμάτων του Γεράνιου Όρους. Στην περιοχή των Μεγάρων οι παραγωγοί μπορούν να χρησιμοποιούν το ΠΓΕ Γεράνια για σταθερά λευκά, ροζέ και ερυθρά κρασιά. Το κλίμα αποκτά ηπειρωτικά χαρακτηριστικά στις Πλαγιές του Κιθαιρώνα και προσομοιάζει με εκείνο που επικρατεί στις Πλαγιές της Πεντέλης και της Πάρνηθας. Τα εδάφη, εδώ, είναι ως επί το πλείστον βαριάς σύστασης με υψηλά ποσοστά σε άργιλο και πηλό. Το ΠΓΕ Πλαγιές Κιθαιρώνα αναφέρεται σε σταθερά κρασιά λευκά, ροζέ και ερυθρά. Η Βόρεια και Βορειοανατολική Αττική είναι η πιο ψυχρή περιοχή και περιλαμβάνει τα βουνά της Πεντέλης και της Πάρνηθας. Το κλίμα επηρεάζεται λιγότερο από τη θάλασσα και έχει ηπειρωτικά χαρακτηριστικά. Οι θερμοκρασίες κατά τις βραδινές ώρες είναι αισθητά χαμηλότερες από εκείνες της ημέρας, με αποτέλεσμα τα φυτά να ανακουφίζονται από τον καύσωνα του μεσημεριού και τα σταφύλια να διατηρούν υψηλότερες οξύτητες και να αναπτύσσουν ντελικάτο αρωματικό δυναμικό. Τα σταφύλια εδώ ωριμάζουν πιο αργά σε αντίθεση με τα Μεσόγεια, όπου το σταφύλι μπορεί να φτάσει σε υψηλές ωριμότητες γρήγορα, ακόμα και αρχές Αυγούστου. Για παράδειγμα, τα Σαββατιανά στη Σταμάτα δύσκολα θα έχουν αλκοόλ υψηλότερο από 12vol ακόμη και σε ζεστές χρονιές. Τα εδάφη στην Πάρνηθα και στην Πεντέλη είναι κυρίως άγονα. Τα αμπέλια έχουν γραμμικές διαμορφώσεις και τα καλύτερα είναι επικλινή. Εδώ τα Cabernet Sauvignon, Chardonnay και Sauvignon Blanc έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη φήμη. Το ΠΓΕ Πλαγιές Πεντελικού αφορά μόνο σταθερά λευκά κρασιά, ενώ το ΠΓΕ Πλαγιές Πάρνηθας χρησιμοποιείται για σταθερά κρασιά και των τριών χρωματισμών. Στη Νοτιοανατολική Αττική κυρίαρχη ποικιλία είναι το Σαββατιανό που πετυχαίνει εύκολα υψηλές ωριμότητες. Η πρώτη σημαντική υπο-περιοχή του Αττικού Αμπελώνα είναι η πεδιάδα στα Μεσόγεια που εκτείνεται νότια της Πεντέλης και ανατολικά των Αθηνών. Τα Μεσόγεια είναι η πιο θερμή από τις τρεις υπο-περιοχές με τους παραθαλάσσιους αμπελώνες να δροσίζονται από τις θαλάσσιες αύρες. Σχεδόν ο μισός αμπελώνας της περιοχής είναι ξηρικός, με αποτέλεσμα τα φυτά να κινδυνεύουν από την παρατεταμένη ανομβρία, ειδικά στις ζεστές χρονιές. Κυρίαρχη ποικιλία είναι το Σαββατιανό που πετυχαίνει εύκολα υψηλές ωριμότητες. Τα Μεσόγεια θεωρούνται ο πιο σημαντικός και ιστορικός αμπελώνας της Αττικής με αρκετούς παλιούς αμπελώνες διαμορφωμένους σε κύπελλα. Η μεταφορά του Διεθνούς Αεροδρομίου των Αθηνών στα Σπάτα και η δημιουργία της Αττικής οδού αφενός έκαναν την πρόσβαση πολύ πιο γρήγορη και εύκολη και αφετέρου πυροδότησε την ανοικοδόμηση της περιοχής με αποτέλεσμα πολλοί ιστορικοί αμπελώνες είτε να χαθούν είτε να βρίσκονται εντός του αστικού ιστού. Εκτός από το Σαββατιανό, στην περιοχή συναντάμε τη Μαλαγουζιά, το Ασύρτικο και τον Ροδίτη, με τα ΠΓΕ Μαρκόπουλο, Παλλήνη, Σπάτα και Ανάβυσσο να αναφέρονται αποκλειστικά σε σταθερά λευκά κρασιά. Στα Μεσόγεια βρίσκονται και αρκετά ΠΓΕ αφιερωμένα αποκλειστικά στη Ρετσίνα. Αυτά είναι τα ΠΓΕ Ρετσίνα Κορωπίου, Μαρκόπουλου, Σπάτων, Παιανίας, Παλλήνης και Πικερμίου. *Οι φωτογραφίες και ο γεωγραφικός προσδιορισμός του σημείου είναι ενδεικτικά, καθώς αμπελώνες και οινοποιεία όπως αναφέρεται στο κείμενο υπάρχουν σε διάφορες περιοχές της Αττικής.