Στην Αττική, η παράδοση συναντά τις υπέροχες γεύσεις και τα μεθυστικά αρώματα των γλυκών εδεσμάτων που δεν λείπουν από κανένα σπιτικό, από κανένα εργαστήριο ζαχαροπλαστικής σε ολόκληρη την ηπειρωτική Αττική αλλά και στα νησιά του Σαρωνικού. Εδώ, σε αυτό το πολύχρωμο και πολυδιάστατο «μωσαϊκό» που λέγεται Αττική, τα έθιμα κάθε τόπου παντρεύουν αγνά υλικά και εποχιακές πρώτες ύλες και γεννούν γεύσεις γλυκές που συνοδεύουν τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής των κατοίκων.

Ετοιμαστείτε, λοιπόν, για ένα γλυκό ταξίδι με γεύση Αττικής, με εξαιρετικά τοπικά προϊόντα και αυθεντικές συνταγές γλυκών παρασκευών που ενθουσιάζουν ακόμα και τον πιο απαιτητικό ουρανίσκο!

Τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά στην Αττική είναι ημέρες γεμάτες οικογενειακή θαλπωρή και αρώματα που αναδίδουν οι κουζίνες των σπιτιών. Βασικά συστατικά είναι το αγνό μέλι Κυθήρων και οι ξηροί καρποί, όπως το φιστίκι Αιγίνης, προϊόν ΠΟΠ της Αττικής. Το μέλι μαζί με τους ξηρούς καρπούς συμβολίζουν την καλή τύχη, την ευημερία και την προσδοκία για αναγέννηση. Τα ρόδια, τα σύκα Βραυρώνας και οι σταφίδες Καλλονής συμπληρώνουν τη λίστα με τα πιο αγαπημένα συστατικά των γλυκών του εορταστικού τραπεζιού.

Τα μελομακάρονα είναι το απόλυτα εθιστικό γλυκό των εορτών που καταναλώνεται χωρίς ιδιαίτερες… τύψεις, καθώς η πρώτη ύλη για την παρασκευή τους είναι το ελαιόλαδο Τροιζηνίας (όχι το βούτυρο) και το μέλι Κυθήρων (όχι η ζάχαρη). Εξωτερικά τραγανά και εσωτερικά μελωμένα, μοσχοβολούν μπαχαρικά και είναι πασπαλισμένα με μπόλικο χοντροκομμένο καρύδι. Όσο για το όνομά τους, τα μελομακάρονα έχουν ετυμολογικά αρχαιοελληνική προέλευση, καθώς στην αρχαία Ελλάδα γίνονταν οι «μειλίχιες προσφορές» στους δαίμονες και τους θεούς του Άδη για να τους εξευμενίσουν και να αλλάξουν την τύχη, ώστε να είναι ευνοϊκή όλο τον χρόνο. Αυτές οι προσφορές ήταν μικροί πλακούντες (πίτες με ζυμάρι, τυρί, σουσάμι και καρυκεύματα) περιχυμένοι με μέλι, όπως ακριβώς τα μελομακάρονα.

Οι κουραμπιέδες είναι τα λαχταριστά, διπλοψημένα μπισκοτογλυκά που μοσχομυρίζουν βούτυρο, αμύγδαλο και ροδόνερο. Είναι τα «χιονισμένα γλυκά» των Χριστουγέννων, καλυμμένα με βελούδινες στρώσεις ζάχαρης άχνης.

Οι δίπλες είναι το παραδοσιακό γλυκό της Αττικής που προσφέρεται όχι μόνο στις γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, αλλά και σε αρραβώνες, γάμους και βαφτίσεις. Στα Κύθηρα είναι γνωστές ως ξεροτήγανα, ενώ στα Μέθανα ονομάζονται τσίπιλιες και φτιάχνονται με αλεύρι, αβγά, χυμό πορτοκαλιού, ελαιόλαδο, αλάτι και σόδα. Ο χυλός τηγανίζεται και περιλούζεται με μέλι, κανέλα και σπασμένο καρύδι. Οι δίπλες συμβολίζουν το «δίπλωμα» του Χριστού μέσα στα σπάργανα, και το μέλι -όπως και στα μελομακάρονα- συμβολίζει την καλή ζωή, την επιτυχία και την ευτυχία που περιμένουμε να μας φέρει ο νέος χρόνος.

Κατ’ εξοχήν γλυκό της Πρωτοχρονιάς, η βασιλόπιτα είναι η αδιαμφισβήτητη… βασίλισσα του εορταστικού τραπεζιού. Είτε με τη μορφή αφράτου κέικ είτε με τη μορφή μυρωδάτου τσουρεκιού, η βασιλόπιτα «κρύβει» πάντα στο εσωτερικό της το φλουρί για το τυχερό της χρονιάς που ανατέλλει. Το κόψιμό της έχει τη δική του πατροπαράδοτη τελετουργία και ο τυχερός που θα βρει στο κομμάτι του το φλουρί θεωρείται ότι θα έχει ευημερία και χαρά τη χρονιά που ξεκινάει! Το έθιμο της βασιλόπιτας ανάγει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Οι αρχαίοι Έλληνες τελούσαν κάθε Πρωτοχρονιά εορτές προς τιμήν του Θεού Κ(Χ)ρόνου. Κατά τις εορτές αυτές, έφτιαχναν γλυκά και πίτες μέσα στα οποία έβαζαν νομίσματα. Ιδιαιτέρως γνωστός ήταν ο μελίπηκτος άρτος που πρόσφεραν στον θεό για να εξασφαλίσουν υγεία, δύναμη και καλή τύχη. Η ορθόδοξη παράδοση συνέδεσε το έθιμο αυτό με τον Άγιο της Εκκλησίας Μεγάλο Βασίλειο.

Το χριστόψωμο είναι το ψωμί που παρασκευάζεται στην Αττική 2-3 ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα, ειδικά για τη μεγάλη αυτή θρησκευτική γιορτή. Φτιάχνεται όπως το συνηθισμένο ψωμί, από καλύτερο όμως αλεύρι, κοσκινισμένο με ψιλή σίτα. Είναι συνήθως στρογγυλό και φέρει πλούσιο στολισμό με διάφορα κεντήματα ή «πλουμίδια» που αναπαριστούν τα έθιμα και τις παραδόσεις κάθε τόπου. Στη μέση του ψωμιού υπάρχει απαραιτήτως ένας μεγάλος σταυρός από ζυμάρι και στο κέντρο του ένα άσπαστο καρύδι. Είναι πασπαλισμένο με σουσάμι, ενώ σε πολλά μέρη βάζουν επίσης ξερά σύκα, σταφίδες και αμύγδαλα. Το χριστόψωμο δεν το κόβουν με μαχαίρι, για να μη βλάψουν με σίδερο τη δύναμη του καλού που υπάρχει μέσα στο ψωμί. Στα Κύθηρα φτιάχνεται με πετιμέζι, ξύσμα πορτοκαλιού, κανέλα και σουσάμι και ζυμώνονται δύο χριστόψωμα, ένα τα Χριστούγεννα και ένα την Πρωτοχρονιά, το οποίο κόβουν αντί για βασιλόπιτα.

Άλλα γλυκά των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς είναι ο παραδοσιακός μπακλαβάς με φιστίκι Αιγίνης και αμύγδαλο, πολύ λεπτό φύλλο και μελωμένο σιρόπι, καθώς και οι κατσούμπλες (λουκουμάδες) που παρασκευάζονται στα Μέγαρα ανήμερα τα Χριστούγεννα και απολαμβάνει ολόκληρη η οικογένεια μετά την εκκλησία. Τσουρέκι, σαραγλί, κανταΐφι, ραβανί, καρυδόπιτα, γαλακτομπούρεκο, ρολάκια σιροπιαστά με φιστίκι Αιγίνης, αλλά και κορμός με σοκολάτα υγείας και ξύσμα πορτοκαλιού Τροιζηνίας, ψητά κυδώνια, μήλα ή αχλάδια με γιαούρτι και τριμμένο καρύδι, μπισκότα με ξύσμα πορτοκαλιού, χριστουγεννιάτικα μπαχαρικά και καρυδόψιχα… Λαχταριστές γλυκές γεύσεις που συμπληρώνουν το εορταστικό τραπέζι σε ολόκληρη την Αττική.

Η Αττική, ωστόσο, δεν είναι γλυκιά μόνο στις γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Ολόκληρο τον χρόνο τα αμυγδαλωτά των νησιών του Σαρωνικού συναρπάζουν με τη γεύση και το άρωμά τους. Τα γλυκά του κουταλιού με φρούτα από τον Πόρο (λεμόνι, πορτοκάλι, περγαμόντο, νεράντζι), σταφύλι, βερίκοκο, βύσσινο, κυδώνι, μήλο, σύκο, κεράσι αλλά και λαχανικά όπως το καρότο, το ντοματάκι, το μελιτζανάκι, συνοδεύουν εξαίσια τον καφέ ή το τσάι. Τα μπουμπάρια Μεγάρων (παραδοσιακή γλυκιά πίτα) προσφέρονται τη Σαρακοστή αλλά και γενικότερα στις χαρές των ανθρώπων.

Το παστέλι, το μοναδικό σε γεύση και πλούσιο σε βιταμίνη Ε γλύκισμα με σουσάμι (ή ξηρούς καρπούς) και μέλι, έχει τις ρίζες του στην ομηρική εποχή, ενώ άλλα γλυκά της Αττικής που έχουν διατηρηθεί αναλλοίωτα στον χρόνο είναι το πιπέκι (γαλατόπιτα) των Μεθάνων, η μουσταλευριά, η συκομαΐδα, η συκαλευριά και οι κιούρλιες (παραδοσιακές τηγανίτες). Στα Κύθηρα αναζητήστε τα τοπικά παραδοσιακά γλυκά όπως είναι οι ροζέδες, το παστιτσέτο, το κούμαρο, το κουφέτο, οι μάντολες και τα μελούνια.

Η γαστρονομία της Αττικής είναι πλούσια και γεμάτη γλυκούς πειρασμούς. Ένα γευστικό ταξίδι στους μοναδικούς της προορισμούς θα σας πείσει!

Φωτογραφία: ΕΟΤ, Χάρης Κακαρούχας