Πρωί-πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων, ομάδες παιδιών ξεκινούν να λένε τα Κάλαντα, από σπίτι σε σπίτι, αναγγέλλοντας έτσι το χαρμόσυνο γεγονός της γέννησης του Χριστού. Κατά κανόνα, τα παιδιά κρατούν μεταλλικά τρίγωνα, τα οποία συμβολίζουν την Αγία Τριάδα και συνοδεύουν ηχητικά το τραγούδι τους.

Τα παιδιά χτυπούν την πόρτα του σπιτιού και, όταν τους ανοίξουν, ρωτούν «Να τα πούμε;». Οι νοικοκυρές απαντούν «Να τα πείτε, να τα πείτε» και τα παιδιά αρχίζουν το τραγούδι: «Καλήν ημέρα, άρχοντες, κι αν είναι ορισμός σας, Χριστού τη θεία Γέννηση να πω στ’ αρχοντικό σας. Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλη, οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η κτίσις όλη…». Όταν τελειώσουν το τραγούδι, εύχονται «Και του χρόνου. Χρόνια πολλά», και οι νοικοκυραίοι προσφέρουν στα παιδιά γλυκά και λίγα χρήματα κι αυτά φεύγουν ευχαριστημένα για να πάνε στο επόμενο σπίτι.

Σε κάποια χωριά της Ελλάδας, τα παιδιά κρατούν στολισμένα καραβάκια ή φαναράκια. Ιδίως τα τελευταία θυμίζουν παλιότερες εποχές, όταν έλεγαν τα Κάλαντα το βράδυ και κρατούσαν φανάρι για να βλέπουν στον δρόμο. Επίσης, κρατούσαν και ραβδί, το οποίο συμβόλιζε τη «ράβδο του οδοιπόρου», για να χτυπούν τις πόρτες των σπιτιών.

Εκτός από την παραμονή των Χριστουγέννων, τα παιδιά τραγουδούν Κάλαντα –διαφορετικά κάθε φορά– και τις παραμονές της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων.

Μια ιστορία παλιά!

Τα Κάλαντα είναι ένα από τα πιο παλιά έθιμα του τόπου και οι ρίζες τους βρίσκονται στην αρχαία Ελλάδα. Στην αρχαιότητα, λοιπόν, υπήρχαν τα Ανθεστήρια, μια γιορτή προς τιμήν του θεού Διονύσου, στο πλαίσιο της οποίας πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι, ψέλνοντας ύμνους προς τιμήν του. Κρατούσαν μάλιστα και ένα καραβάκι, που συμβόλιζε τον ερχομό του Διονύσου. Άλλες φορές, πάλι, κρατούσαν κλαδί ελιάς ή δάφνης με κρεμασμένες πάνω του κόκκινες και άσπρες κλωστές, στις οποίες έδεναν τις προσφορές των νοικοκύρηδων.

Επίσης, από την εποχή του Ομήρου χρονολογείται το τραγούδι της Ειρεσιώνης, που έλεγαν σε κάθε σπίτι τα παιδιά των οποίων και οι δύο γονείς βρίσκονταν στη ζωή («παίδας αμφιθαλείς»), το οποίο το συναντάμε μέχρι και σήμερα, με ελαφρές παραλλαγές έστω, στα Κάλαντα της Θράκης.

Τα Κάλαντα οφείλουν την ονομασία τους στις «Καλένδες», γιορτές που γίνονταν στην αρχή κάθε σεληνιακού μήνα, στα χρόνια της Ρωμαϊκής εποχής. Στα χρόνια του Βυζαντίου, οι «Καλένδες» μετονομάστηκαν σε «Άσματα Αγερμού».

Ακόμη κι αν πέρασαν πολλά χρόνια από τη γέννησή τους, τα Κάλαντα διατηρούνται ως τις ημέρες μας ως ένα όμορφο έθιμο, που φέρνει καλή τύχη στο σπιτικό μας και φωτίζει τις καρδιές όλων στις γιορτινές αυτές ημέρες, μέσα από τις μελωδικές και τρυφερές φωνές των μικρών παιδιών.