Tο ιερό βουνό που αγκάλιασε πολλούς τόπους λατρείας των αρχαίων Αθηναίων στο πέρασμα των χρόνων, υψώνεται μεγαλόπρεπα στα ανατολικά της Αθήνας. Η ανθρώπινη δραστηριότητα και η αστικοποίηση το λάβωσε, αλλά παραμένει ένας ορεινός όγκος σπουδαίας περιβαλλοντικής αξίας με σημαντική χλωρίδα.

Το ιερό βουνό της Αττικής με την πλούσια ιστορία, τους μύθους και τα ανεξιχνίαστα μυστικά

Ξημέρωμα στην Αττική, με τον ήλιο να προβάλλει πίσω από τον Υμηττό και να σκορπά παντού τις μαγικές, κοκκινωπές του ανταύγειες. Το πιο κοντινό και πιο οικείο βουνό της Αθήνας έχει κάτι απόκοσμο, μυστηριακό και γοητευτικό. Ας το εξερευνήσουμε!

Απέχει μόλις 7,5 χιλιόμετρα από την Πλατεία Συντάγματος, έχει μήκος 20 χιλιόμετρα και χωρίζει την Αττική στα δύο: στο λεκανοπέδιο της Αθήνας και στην πεδιάδα των Μεσογείων. «Στην περιοχή του πνεύματος και στην περιοχή του οινοπνεύματος», όπως αναφέρει το γνωστό ευφυολόγημα, εννοώντας την Αθήνα με τον Παρθενώνα και τα Μεσόγεια με την ξακουστή ρετσίνα.

Η ιστορία του Υμηττού προκαλεί πραγματικό δέος! Η περιοχή κατοικήθηκε – σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα – ήδη από τη νεολιθική εποχή, ενώ το ίδιο το όνομα του βουνού είναι προελληνικής προέλευσης, όπως αποδεικνύει η κατάληξη –ηττός. Η ονομασία του προέρχεται από την προελληνική Ουμάιτ ή Ύμητ (τραχύς, βραχώδης τόπος). Άλλοι αποδίδουν το όνομά του σε παραφθορά του Θυμέτ (θυμάρι) Υμέτ-Υμηττός.

Οι εθνότητες που κατοίκησαν ή κατάκτησαν την Αττική έδωσαν στον Υμηττό αντίστοιχες προσωνυμίες. Οι Έλληνες είπαν το βουνό «Τρελός», οι Τούρκοι «Ντέλη Νταγ» (Τρελοβούνι) και οι Φράγκοι «Monte Matto» (Τρελό Βουνό) που προφανώς αποτελούσε αλλοίωση του αρχικού (Monte Ymeto). Κι αυτό γιατί ο Υμηττός πάντα χρησίμευε ως μετεωρολογικό βαρόμετρο – οι άνθρωποι παρατηρούσαν την κορυφή του και προέβλεπαν τι καιρό θα κάνει. Ωστόσο, η αστάθεια των νεφών εκεί ψηλά στον «τρελό» Υμηττό συχνά προκαλούσε σύγχυση. Κατά μια άλλη ερμηνεία, οφείλει το όνομά του «Tρελός» στην παραφθορά της γαλλικής λέξης tres long (επιμήκης).

Ο Υμηττός αναφέρεται στα έργα πολλών αρχαίων συγγραφέων, από τον Ηρόδοτο ως τον Παυσανία, ενώ το έχουν περπατήσει και περιγράψει πολλοί ξένοι και Έλληνες περιηγητές και φυσιοδίφες.

Αρχαίος κόσμος

Στην αρχαιότητα, η ευρύτερη περιοχή του Υμηττού υπήρξε κέντρο λατρείας των θεών. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει ότι στον Υμηττό υπήρχε άγαλμα του Υμηττίου Διός, καθώς και βωμοί του Ομβρίου Διός και του Απόλλωνος Προοψίου. Στη σημερινή Καλοπούλα πιστεύουν ότι βρισκόταν ο βωμός του Ηφαίστου και σε κοντινή απόσταση το ιερό της Αφροδίτης.

Στον Υμηττό ανακαλύφθηκαν και εξερευνήθηκαν δεκάδες διάσπαρτα βάραθρα και σπήλαια, πολλά από τα οποία οι αρχαίοι Αθηναίοι είχαν μετατρέψει σε ιερά αφιερωμένα στον Πάνα, στις Νύμφες και στον Απόλλωνα. Τα πιο γνωστά είναι το Κουτούκι, του Λιονταριού, του Νυμφολήπτου, του Καρακοβουνίου και το μεγάλο βάραθρο του Αστερίου.

Ο Υμηττός φημιζόταν για το ξηρό και υγιεινό κλίμα του, ιδανικό για όσους έπασχαν από φυματίωση, ενώ την πηγή Καλοπούλα οι αρχαίοι Αθηναίοι θεωρούσαν πηγή της γονιμότητας. Ο περιηγητής Παυσανίας βεβαιώνει ότι η βλάστηση του Υμηττού ήταν ιδανική για μελισσοκομία. Το μέλι του Υμηττού ήταν ξακουστό για το άρωμα, το χρώμα, τη γεύση αλλά και τις ιαματικές του ιδιότητες. Λέγεται ότι οι μέλισσες, όταν τρυγούσαν γύρη και νέκταρ από το ευωδιαστό θυμάρι που αφθονούσε, στροβιλίζονταν και χόρευαν σαν μεθυσμένες.

Στα χρόνια του Πεισίστρατου το 530 π.Χ., κατασκευάστηκε υδραγωγείο το οποίο αντλούσε νερό από τις πηγές του Υμηττού. Έτσι το βουνό προμήθευε με το πολύτιμο νερό του τους κατοίκους της Αθήνας. Στον Υμηττό υπήρχαν και λατομεία μαρμάρου, τα οποία ήταν πολύ πιο παλιά από της Πεντέλης, και παρείχαν στους χρόνους της μεγάλης ανοικοδόμησης της Αθήνας το υψηλής ποιότητας κυανότεφρο μάρμαρο.

Πολύ συχνά ο Υμηττός γινόταν καταφύγιο για τους φιλοσόφους της Αττικής που αναζητούσαν την ησυχία και τη γαλήνη σε εύκολα προσβάσιμες τοποθεσίες κοντά στην Αθήνα. Σύντομα άρχισαν να λειτουργούν εκεί φιλοσοφικές σχολές που ονομάζονταν «Φροντιστήρια», κι έτσι ο Υμηττός μετατράπηκε σε πνευματικό και φιλοσοφικό κέντρο. Στους βυζαντινούς χρόνους εμφανίστηκαν αρκετές μονές και παρεκκλήσια, όπως η Μονή των Εισοδίων της Θεοτόκου («Μονή Καισαριανής»), η Μονή των Ταξιαρχών («Μονή Αστερίου»), η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, του Αϊ Γιάννη του Κυνηγού, του Αγίου Γεωργίου Κουταλέα ή Κουταλά Η Μονή Καισαριανής είχε πλουσιότατη βιβλιοθήκη και αποτέλεσε σημαντικό κέντρο φιλοσοφίας, όπου διδάξαν σημαίνοντες φιλόσοφοι και λόγιοι της εποχής.

Μυθολογία

Σύμφωνα με τον μύθο, η Αθηνά ανηφόρισε προς τις πλαγιές του Υμηττού για να αποφύγει τον θεό Ήφαιστο που την είχε ερωτευτεί. Ο Ήφαιστος την ακολούθησε κι εκείνη προκειμένου να τον αποκρούσει τον τραυμάτισε με το δόρυ της στο πόδι αφήνοντάς τον κουτσό. Το σπέρμα του όμως έπεσε στο πόδι της θεάς. Εκείνη το σκούπισε με ένα κομμάτι μαλλί (έριον), το μετέτρεψε σε σάκο και το πέταξε στη γη (χθίων) που γονιμοποιήθηκε κι έτσι γεννήθηκε ο μυθικός βασιλιάς της Αθήνας Εριχθόνιος. Το σημείο αυτό σήμερα ονομάζεται Καλοπούλα, από την αρχαία φράση «Κυλλού Πήρα» (σακούλι του κουτσού) και είναι το ίδιο σημείο όπου φτιάχτηκε ο βωμός του Ηφαίστου.

Ένας άλλος αρχαίος μύθος αναφέρει την τραγική ιστορία της Πρόκριδας, κόρης του βασιλιά της Αθήνας Ερεχθέα. Ο άντρας της Πρόκριδας, Κέφαλος, συνήθιζε όταν ανέβαινε στον Υμηττό για κυνήγι να προσκαλεί ως βοηθό του το σύννεφο, με τη φράση «Ω νεφέλη παραγενού». Η γυναίκα του, που τον παρακολουθούσε πίσω από έναν θάμνο, πίστεψε πως απευθυνόταν στην ερωμένη του και, προσπαθώντας να την δει κούνησε τα κλαδιά του θάμνου. Ο Κέφαλος νομίζοντας πως ήταν κάποιο θήραμα, τη χτύπησε με το ακόντιό του και τη σκότωσε.

Στη σπηλιά του Λιονταριού, κοντά στον βωμό του Δία, ζούσε σύμφωνα με τον αρχαίο θρύλο ένα «θεριό ξαγριωμένο» που δεν άφηνε το νερό της πηγής να ποτίσει την πεδιάδα, αν οι κάτοικοι δεν του προσέφεραν τις όμορφες μοναχοκόρες τους. Τότε ο Άγιος Νικόλας αγρίεψε και το μαρμάρωσε έξω από την εκκλησία. Στον διάλογο «Φαίδρος», ο Πλάτωνας αναφέρει ότι στις σκιερές όχθες του Ηριδανού που ξεκινά από τον Υμηττό ζούσαν νύμφες των δασών (δρυάδες) που λάτρευαν τη μουσική και τον χορό. Όσοι περαστικοί άκουγαν τα τραγούδια τους έχαναν τα λογικά τους.

Ο «Τρελός» Υμηττός, το ιερό βουνό της Αττικής, έχει πολλές ιστορίες να μας πει – αρχαίες και μυθικές, θρύλους και δοξασίες. Αλλά πάνω απ’ όλα είναι το σήμα κατατεθέν της Αθήνας, μετά την Ακρόπολη. Ορατό από κάθε γωνιά της πόλης, το βουνό τραγουδήθηκε και αγαπήθηκε από τους κατοίκους της Αττικής όσο κανένα.

Πηγή: https://kaisariani.gr/